Όταν αισθανόμαστε άγχος, συχνά πελαγώνουμε. Καλύτερα όμως θα ήταν αν αφήναμε το άγχος που νιώθουμε να μας μιλήσει, ώστε να αντιληφθούμε και συνειδητά τι είναι αυτό που μας φοβίζει κι έτσι να βρεθούν τρόποι ώστε να νιώσουμε καλύτερα και πιο δυνατοί!
Το άγχος εκδηλώνεται με πολλές και ποικίλες μορφές. Το ίδιο το άτομο μπορεί να παραπονιέται για ανησυχία, εσωτερική ταραχή, για αδυναμία να αναπαυθεί, για ζάλη, πονοκεφάλους, σφίξιμο στον αυχένα, προκάρδια ενοχλήματα, γαστρεντερικές διαταραχές πιο συχνά με τη μορφή σπαστικής κολίτιδας, δυσκολία να κρατήσει την προσοχή του συγκεντρωμένη για αρκετό διάστημα σε ένα θέμα και πολλά άλλα άτυπα ενοχλήματα. Εκτός από το άγχος, τα συναισθήματα του ατόμου χαρακτηρίζονται άλλοτε από φάσεις θυμού ή εξάρσεις οργής και άλλοτε από κατάθλιψη που συνοδεύεται από τύψεις και ενοχές.
Όταν το άγχος είναι κάπως πιο έντονο, εξαφανίζει την ειρήνη και την χαρά μέσα από το άτομο, και επιπλέον κυριαρχείται από έναν ακαθόριστο φόβο για την υγεία του, για την εξέλιξη της κατάστασής του ή για πιθανές δυσάρεστες εξελίξεις στη ζωή του ή τη ζωή των δικών του. Όσο πιο έντονο είναι το άγχος, τόσο πιο ανίκανος γίνεται ο άνθρωπος να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, να λύσει κάποιο πρόβλημά του ή να αποφασίσει μπροστά σε κάποιο δίλημμα.
Τέλος, σε μερικές περιπτώσεις, όταν το άγχος είναι ιδιαίτερα έντονο, μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή κρίσεων τρόμου και πανικού
Πως δημιουργείται το άγχος;
|
Οι κυριότεροι παράγοντες που μπορούν να ενοχοποιηθούν για τη δημιουργία του άγχους είναι:
α. Η ιδιοσυγκρασία. Έχει αποδειχθεί ότι όλοι δε γεννιόμαστε ίδιοι από άποψη ιδιοσυγκρασίας. Μερικοί είναι λίγο-πολύ αγχώδεις από τη γέννησή τους.
β. Η ανατροφή. Η ανατροφή και οι παιδικές εμπειρίες μας τροφοδοτούν συχνά με άγχος. Αν για παράδειγμα είχαμε γονείς που στην παιδική μας ηλικία απαιτούσαν από μας περισσότερα από ό,τι μπορούσαμε να αποδώσουμε ή αν ζήσαμε δίπλα σε αγχώδη άτομα που μας μετέδιδαν συνέχεια το δικό τους άγχος, είναι φυσικό να έχουμε κι εμείς άγχος.
γ. Αποτυχίες. Αν στο παρελθόν είχαμε επανειλημμένες και απροσδόκητες αποτυχίες, αν είχαμε την ατυχία να συναντήσουμε περισσότερες δυσκολίες ή εμπόδια από ό,τι οι άλλοι γύρω μας, τότε μπορεί να έχει αναπτυχθεί μέσα μας άγχος.
δ. Κίνδυνοι και δυσκολίες. Στην καθημερινή μας ζωή υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι, άλλοτε πραγματικοί και άλλοτε φανταστικοί. Επίσης υπάρχουν πολλές υποχρεώσεις και προβλήματα που μας πιέζουν καθημερινά, απαιτώντας τη λύση τους. Τέτοιες καταστάσεις μπορεί να είναι: Απειλή εναντίον της υγείας μας, της αξίας μας, των υπαρχόντων μας, της επαγγελματικής ή οικογενειακής μας κατάστασης, φόβοι για πιθανές δυσάρεστες εξελίξεις που μπορούν να αναστατώσουν τη ζωή μας ή να μας στερήσουν την παρουσία και την αγάπη κάποιων δικών μας. Κάθε πραγματική ή φανταστική κατάσταση που απειλεί να μας στερήσει ή να εμποδίσει την ικανοποίηση κάποιας βασικής ανάγκης, μπορεί να μας τροφοδοτήσει με άγχος.
ε. Αμφιβολία για τις ικανότητές μας. 'Αγχος δημιουργείται εύκολα μέσα μας, όταν αμφιβάλλουμε για την αξία ή τις ικανότητές μας. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμα και φαινομενικά μικρές ή ασήμαντες υποχρεώσεις που αδυνατούμε να τις εκπληρώσουμε, μπορούν να δημιουργήσουν άγχος μέσα μας όταν αυτές απειλούν την αυτοεκτίμησή μας.
στ. Τα διλήμματα. 'Αγχος μπορεί να δημιουργηθεί μέσα μας όταν αντιμετωπίζουμε διλήμματα ή χρειάζεται να πάρουμε κάποια μεγάλη απόφαση. Μπροστά σε τέτοιες καταστάσεις μπορεί ν' αμφιταλαντευόμαστε ανάμεσα σε δυο τάσεις: να προχωρήσουμε στη λύση ή να την αναβάλλουμε; Να πούμε Ναι ή Όχι; Να τολμήσουμε κάτι ριψοκίνδυνο;
ζ. Εσωτερικές συγκρούσεις. 'Αγχος δημιουργείται συχνά από συγκρούσεις που γίνονται μέσα μας ανάμεσα στις επιθυμίες ή προσδοκίες μας από τη μια πλευρά, και στους περιορισμούς που υπαγορεύει η συνείδηση ή το περιβάλλον από την άλλη.
η. Ενοχές. Λάθη, αποτυχίες ή και αμαρτίες του παρελθόντος που δεν φροντίσαμε ν' απαλλαγούμε από αυτές με εξομολόγηση μπροστά στον Θεό, δημιουργούν μέσα μας αρκετή ανησυχία, άγχος ή φοβία.
θ. Υπεραπασχόληση. Τέλος, όσο περισσότερο παίρνουμε στους ώμους μας βάρη και προβλήματα τόσο δικά μας όσο και των δικών μας και αναγκαζόμαστε έτσι να τρέχουμε από το πρωί μέχρι το βράδυ ή να βασανίζουμε συνέχεια το μυαλό μας, τόσο αυξάνει το άγχος μέσα μας.
Συμβουλές
Μη στεναχωριέσαι για:
1. Πράγματα τα οποία πρέπει να αλλάξουν και τα οποία μπορείς να αλλάξεις. Απλώς αγωνίσου να τ' αλλάξεις
2. Πράγματα που πρέπει να αλλάξουν αλλά που δεν υπάρχει τρόπο να τ' αλλάξεις. Να τα δεχτείς και να προσαρμοστείς. Γιατί η στεναχώρια στην περίπτωση αυτή όχι μόνο ανώφελη είναι, αλλά κι επιζήμια.
Η αντιμετώπιση του άγχους εξαρτάται από την έντασή του. Έντονες αγχώδεις καταστάσεις ή κρίσεις πανικού, χρειάζονται ιατροφαρμακευτική αντιμετώπιση, ενώ ηπιότερες μορφές μπορούν να ξεπεραστούν με κατάλληλη καθοδήγηση και χωρίς την χρησιμοποίηση αγχολυτικών φαρμάκων. Τα αγχολυτικά φάρμακα αποδείχτηκαν ένα πολύ καλό μέσο για την αντιμετώπιση καταστάσεων έντονου άγχους ή πανικού. Σήμερα είναι δυνατό η ένταση του άγχους να μειωθεί σημαντικά σε σύντομο χρονικό διάστημα και ο ασθενής ν' ανακουφιστεί. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι ο άνθρωπος έχει απαλλαγεί από το άγχος του. Γι' αυτό και πρέπει στη συνέχεια να καθοριστεί μια ολοκληρωμένη αντιμετώπιση, η οποία αποτελείται από δύο σκέλη: τα αγχολυτικά φάρμακα και την υποστηρικτική ψυχοθεραπεία.
Τα αγχολυτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται για μερικές εβδομάδες και σπανιότερα για λίγους μήνες. Στη συνέχεια μειώνεται βαθμιαία η δόση. Για μερικά από αυτά (βενζοδιαζεπίνες κ.α.) υπάρχει ο κίνδυνος του εθισμού ή της εξάρτησης, γι' αυτό δεν είναι λογικό να χρησιμοποιούνται από τους ασθενείς χωρίς ιατρική καθοδήγηση.
Η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία έχει σαν σκοπό να βοηθήσει τον ασθενή να τροποποιήσει τις πιεστικές συνθήκες της ζωής του ή, αν αυτό δεν είναι δυνατό, να ενισχυθεί η ικανότητά του για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων.
Η πιο σωστή λύση θα ήταν να απαλλαγεί το άτομο από τις αιτίες που προκαλούν ή θα μπορούσαν να του προκαλέσουν άγχος. Επειδή όμως αυτό δεν μπορεί πάντοτε να εφαρμοστεί στην πράξη, απομένει να ενισχυθεί η αντίσταση του οργανισμού, ώστε να ανέχεται καταστάσεις stress χωρίς να δημιουργείται μέσα του άγχος ή, καλύτερα, να διαφοροποιηθεί ο εσωτερικός του κόσμος σε σημείο ώστε να μην επηρεάζεται από καταστάσεις που διαφορετικά θα του δημιουργούσαν άγχος.
Πώς όμως μπορεί να γίνει αυτό; Θα αναφερθούν εδώ μερικές απλές οδηγίες που όμως, αν εφαρμοστούν, μπορούν να προφυλάξουν το άτομο από τον κίνδυνο να δημιουργηθεί ή να αυξηθεί το άγχος μέσα του.
α. Να μην προσπαθούμε να συμβιβάσουμε τα ασυμβίβαστα. Για παράδειγμα, δε μπορεί κάποιος να είναι σύζυγος μιας γυναίκας και συγχρόνως εραστής μιας άλλης.
β. Να μη φορτώνουμε τον εαυτό μας με διπλά βάρη.
γ. Να μη μένουμε για καιρό σε αμφιβολία ή διλήμματα. Η παράταση μιας αβεβαιότητας μπορεί να μας εξαντλήσει ψυχικά.
δ. Να δεχόμαστε όπως είναι ορισμένες καταστάσεις δευτερεύουσας σημασίας, εφόσον δε μπορούμε να τις αλλάξουμε εύκολα.
ε. Να αξιολογούμε σωστά τις προτεραιότητες. Τα πρώτα πράγματα πρέπει να τοποθετούνται στην πρώτη θέση και να είναι πρώτος στόχος της ζωής μας. Τα δευτερεύοντα πράγματα μπορούν να μένουν στην άκρη για κάποιο άλλο χρόνο.
στ. Να ζούμε στο σήμερα μόνο και όχι στο χτες ή στο αύριο. Ο Χριστός είπε: "Mην ανησυχείτε, λοιπόν, για την αυριανή ημέρα, γιατί η αυριανή ημέρα θα φροντίσει για τα δικά της. Aρκετό είναι για την κάθε μέρα το δικό της πρόβλημα" (Ματθ. 6:34).
ζ. Να μην κρατούμε στα χέρια μας, προσπαθώντας να λύσουμε πράγματα που είναι αδύνατο ή σχεδόν αδύνατο να λυθούν από εμάς. "Aλλά και ποιος από σας μπορεί, με το να ανησυχεί, να προσθέσει έστω και λίγα εκατοστά στη διάρκεια της ζωής του;" (Ματθ. 6:27) Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αναγνωρίσουμε όχι μόνο τις δυνατότητές μας αλλά και τους περιορισμούς, τα όριά μας.
η. Αντί ν' αγωνιούμε για κάθε άλυτο πρόβλημά μας, ας το εμπιστευθούμε στον Θεό. Εκείνος ξέρει πολύ καλύτερα από μας τι ακριβώς χρειαζόμαστε και έχει τη δύναμη να δώσει λύση και στο πιο δύσκολο πρόβλημα.
Οι 4 πηγές του άγχους : Μικρές και μεγάλες φωνές
|
|
Το να γνωρίσει ο άνθρωπος τον εαυτό του, τον πραγματικό εαυτό του, το να ανακαλύψει αληθινά ποια είναι η ουσία του είναι ένα δύσκολο έργο, αν και ίσως το πιο αξιόλογο και σημαντικό που μπορεί να κάνει στη διάρκεια της ζωής.
Πολλοί από εμάς πορευόμαστε στον κόσμο μας χωρίς να ξέρουμε ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και προς τα πού πάμε. Δεν γνωρίζουμε ούτε την πραγματική μας ταυτότητα, ούτε πώς αυτή εκδηλώνεται ή πρέπει να εκδηλώνεται μέσα από την προσωπικότητά μας.
Γι’ αυτό είναι χρήσιμο να ασχοληθούμε με τη Φιλοσοφία. Σαν Φιλοσοφία δεν εννοούμε τη διανοουμενίστικη απασχόλησή μας με την ιστορία των φιλοσοφικών ρευμάτων, των μεγάλων φιλοσόφων όλων των εποχών και των θεωρημάτων τους, αλλά εννοούμε την αναζήτηση όλων εκείνων των άξιων στοιχείων που είναι αληθινά, σημαντικά και χρήσιμα για μας και για όλο τον κόσμο.
Σ’ ένα τέτοιο λοιπόν ταξίδι αναζήτησης υπάρχουν πολλά που θα πρέπει να ερευνήσουμε, ξεκινώντας πρώτα από τον ίδιο μας τον εαυτό και την ανθρώπινη φύση μας. Ο άνθρωπος είναι ένα πολυσύνθετο ον και το πιο περίπλοκο σε σχέση με τα αμέσως προηγούμενα βασίλεια όντων της φύσης (ζώα, φυτά, ορυκτά). Διακρίνεται για τη μορφή του, τη δύναμη και την ποικιλία των συναισθημάτων του, την ικανότητα για σκέψη και για κατανόηση ιδεών, την καλλιέργεια υψηλών αξιών, συνείδησης και ήθους.
Γενικά, θα μπορούσαμε να ενώσουμε και να ομαδοποιήσουμε όλα αυτά τα στοιχεία σε 2 δομές, την προσωπικότητα, που τη συνθέτουν η υλική μας μορφή, η ζωτική ενέργεια, τα συναισθήματα και οι σκέψεις μας, και το Άτομο, που περιλαμβάνει μία πιο υψηλή διάνοια, μία δύναμη άμεσης και βιωματικής σύλληψης της αληθινής φύσης των πραγμάτων που είναι η διαίσθηση και τέλος τη Θέληση, τη δύναμη που κινεί τα πάντα σε ένα δρόμο ανάβασης και εξέλιξης σε ανώτερες μορφές.
Ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί στους διαλόγους του μία πολύ χαρακτηριστική εικόνα για αυτή τη βασική δομή του ανθρώπου. Παραλληλίζει την προσωπικότητα με ένα άλογο και το Άτομο με τον ιππέα του αλόγου, τονίζοντας μ΄ αυτό τον τρόπο ότι μέσα μας υπάρχει ένα κομμάτι ανώτερο και αξιότερο που πρέπει να κατευθύνει και να οδηγεί το μέσο που διαθέτει για να κινηθεί και για να ταξιδέψει στον κόσμο. Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτού του μυθικού «ιππέα» είναι ότι διακρίνεται επίσης από συνείδηση.
Η συνείδηση σαν έννοια σχετίζεται άμεσα με την επιστήμη της ψυχολογίας και ένας από τους πιο ξεκάθαρους ορισμούς που έχουμε γι’ αυτήν είναι ότι αποτελεί την επίγνωση των πραγμάτων γύρω μας και του εαυτού μας. Η δήλωση «έχω συνείδηση» ταυτίζεται αρκετά με τη φράση «έχω επίγνωση». Έχω επίγνωση του ποιος είμαι, πώς ζω, πώς συμπεριφέρομαι, τι ανάγκες έχω, έχω επίγνωση του ορθού.
Μπορούμε να παρομοιάσουμε τη συνείδηση επίσης με ένα φακό. Ο φακός στην καθημερινή μας πραγματικότητα είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιούμε όταν δεν υπάρχει αρκετό φως γύρω μας. Χρειαζόμαστε το φακό για να δούμε μέσα στο σκοτάδι, για να φωτίσουμε το γύρω μας χώρο, για να αντιληφθούμε τι υπάρχει γύρω μας και για να μας βοηθήσει να κάνουμε αυτό που έχουμε αποφασίσει. Χρησιμοποιώντας έτσι το φακό – συνείδηση μπορούμε να τον στρέψουμε στον εσωτερικό μας κόσμο και να μπορέσουμε έτσι να γνωρίσουμε πράγματα, αντικείμενα, χώρους αυτού του μέσα που δεν είναι και τόσο ορατό, όσο το έξω, αλλά στην ουσία είναι εξίσου πραγματικό με τον υλικό μας κόσμο, μια που επιδρά πάνω του και επεμβαίνει σ’ αυτόν σε μεγάλο βαθμό.
Σαν όντα επίσης και λαμβάνοντάς υπόψη αυτή μας την πολύπλοκη δομή, διακρινόμαστε για μία μεγάλη γκάμα αναγκών, που είναι διαφορετικές για κάθε ένα στοιχείο του εαυτού μας. Ο Maslow, αυτός ο σημαντικός Αμερικανός ψυχολόγος, μελέτησε τις ανθρώπινες ανάγκες και τις ιεράρχησε σε μία πυραμίδα, ξεκινώντας στη βάση της από τις πιο υλικές και φθάνοντας στην κορυφή της στις πιο άυλες και πνευματικές. Έτσι, μπορούμε να αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας :
α) βιολογικές ανάγκες που η ικανοποίησή τους μας επιτρέπει να επιβιώνουμε και να διατηρούμαστε ζωντανοί
β) Ανάγκες ασφάλειας : η ικανοποίησή τους μας επιτρέπει να νιώθουμε ασφαλείς στο περιβάλλον όπου ζούμε, σίγουροι, χωρίς κάτι να μας απειλεί.
γ) Ανάγκες για αγάπη, κοινωνική αναγνώριση και αποδοχή, ανάγκη για να ανήκουμε σε μία ομάδα και συμβιώνουμε με τα υπόλοιπα μέλη της : η ικανοποίησή τους μας κάνει να νιώθουμε αγαπητοί και αποδεκτοί από τους άλλους γι’ αυτό που πραγματικά είμαστε.
δ) Ανάγκες για αυτοεκτίμηση και ανεξαρτησία: η ικανοποίησή τους μας δίνει την αίσθηση της αξίας μας ως άνθρωποι και την επιβεβαίωση ότι μπορούμε να ελέγχουμε το περιβάλλον μας, να κάνουμε τις επιλογές μας και να ορίζουμε τη ζωή μας.
ε) Ανάγκες για Αυτογνωσία και Αυτοπραγμάτωση : η ικανοποίησή τους μας δίνει την αίσθηση του νοήματος και του σκοπού στη ζωή, καλλιεργεί τις ομορφότερες και πιο υψηλές ανθρώπινες αξίες και δυνατότητες, οδηγεί τον άνθρωπο στην αρμονική συμβίωση με τον εαυτό του, τους ανθρώπους γύρω του και τη φύση.
Βέβαια σήμερα ζούμε σε μία χρονική στιγμή του πολιτισμού μας όπου υπάρχει μεγάλη άγνοια και σκοταδισμός και όπως αναφέρουν πολλοί ιστορικοί και μελετητές των κοινωνιών και των πολιτισμών, βρισκόμαστε σε έναν νέο μεσαίωνα. Αυτές οι συνθήκες σε ανθρώπινο επίπεδο καθιστούν δύσκολη υπόθεση τη σωστή ικανοποίηση αυτών των φυσικών ανθρώπινων αναγκών. Οι συνέπειες όμως μιας τέτοιας κατάστασης δεν είναι και τόσο ευχάριστες επειδή η μη ικανοποίησή τους οδηγεί στην ανάπτυξη λανθασμένων και μη αποτελεσματικών συμπεριφορών που ουσιαστικά καταπιέζουν και αποπροσανατολίζουν τον εαυτό μας.
Επιστρέφοντας στην αρχική εικόνα της προσωπικότητάς μας σαν δωμάτιο και της συνείδησης σαν ένα φακό, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι σε μία τέτοια περίπτωση, επειδή το δωμάτιο είναι σκοτεινό και το το φως του φακού δεν το φωτίζει στο σύνολό του, δημιουργούνται σημεία, μέρη, γωνίες που παραμένουν άγνωστες, αθέατες και ανεξέλγκτες μέσα στην προσωπικότητά μας. Και επειδή δεν φωτίζονται από τη συνείδηση, λειτουργούν μέσα μας ασυνείδητα, δηλ. χωρίς να έχουμε επίγνωση ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει. Θα ονομάσουμε συμβολικά αυτές τις λαναθασμένες συμπεριφορές Μικρές φωνές, επειδή χωρίς να το καταλαβαίνουμε μας ωθούν να δράσουμε χωρίς επειβεβαίωση.
Έτσι από τη γωνία του επιπέδου της προσωπικότητας που σχετίζεται με το φυσικο/υλικό μας οργανισμό ή σώμα, βγάινει η «μικρή φωνή» «Να είσαι δυνατός». Ο άνθρωπος που διακατέχεται από αυτή τη φωνή είναι αποχωρισμένος από τα συναισθήματά του και νομίζει ότι όλα πρέπει να τα κάνει μόνος του.
