μερικές ελεύθερες σκέψεις...

αναρωτιέμαι τί είναι αυτό που μας ωθεί, όταν καλούμαστε να περιγράψουμε τον εαυτό μας με λίγες λέξεις ώστε να εκφραστούμε για αυτόν. Είναι αυτό που ακούμε συχνά από τους άλλους να λένε για μας, είναι αυτό που θα θέλαμε εμείς να είμαστε, αυτό που θα θέλαμε οι άλλοι να πιστεύουν για μας ή μήπως πραγματικά αυτό που είμαστε;

μεγάλο ρόλο παίζει κατά πόσο άμεσα θα απαντήσουμε στην ερώτηση που θα μας τεθεί (ή στο ερώτημα που εμείς οι ίδιοι θα θέσουμε στον εαυτό μας). Όσο πιο άμεσα, τόσο πιο αληθινά. Τί είμαστε όμως; Ή καλύτερα "ποιοι είμαστε;"

σίγουρα ο χαρακτήρας μας διαμορφώνεται ανάλογα με τα βιώματα μας, δηλαδή τα συναισθήματα που έχουμε νοιώσει και τους ανθρώπους και τις καταστάσεις που έχουν σφυριλατήσει την πολυποίκιλη προσωπικότητα μας. Όταν όμως καλούμαστε να αναμοχλεύσουμε και να ονοματίσουμε στοιχεία του χαρακτήρα μας, αυτά που θα επιλέξουμε πρώτα είναι αυτά που κατά κύριο λόγο μας αντιπροσωπεύουν. Σε μεγάλο βαθμό, αυτό που εμείς πιστεύουμε για μας είναι και αυτό που οι άλλοι βλέπουν. Οπότε, αν κάποιος περιγράψει τον εαυτό σαν αυταρχικό, κατά κύριο λόγο τα περιβάλλοντα σε αυτόν άτομα, τείνουν να συμφωνήσουν. Οι πιο ειλικρινείς απαντήσεις θα δοθούν όμως στο ερώτημα που θα θέσουμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας. Μπορούμε εύκολα να παραστήσουμε στους άλλους κάτι που δεν είμαστε είτε για να δημιουργήσουμε εντυπώσεις, είτε για να προσελκύσουμε, είτε ακόμα και για να απωθήσουμε άτομα. Παίζουμε δηλαδή ένα ρόλο. Ο οποίος ρόλος -όπως είναι φυσικό- δεν μπορεί να είναι δια βίου. Στον εαυτό μας όμως μπορούμε να πούμε ψέμματα;

φυσικά οι αυθόρμητες και άμεσες απαντήσεις μπορεί να κρύβουν και "παγίδες". Θα απαντήσουμε αμέσως συνήθως όταν αυτό που θα μας έρθει πρώτο στο μυαλό είναι μια κατάσταση που μας αντιπροσωπεύει στην παρούσα φάση της ζωής μας κι όχι στο γενικό σύνολο. Κάποιος δηλαδή που θα περιγράψει τον εαυτό του σαν μοναχικό, ενδέχεται να αναφέρεται σε μια περίοδο που διανύει και όχι σε γενικό σύνολο. Επίσης θα απαντήσουμε αυθόρμητα όταν θα θέλουμε να περάσουμε ένα μήνυμα. Για παράδειγμα όταν ο ίδιος άνθρωπος ερωτηθεί από ένα -ενδιαφερόμενο γι αυτόν- άτομο, και απαντήσει ότι είναι μονογαμικός, είναι προφανές πως θέλει να "περάσει το μήνυμά του". Γι αυτό πάντα εξαρτάται η απάντηση από τον ερωτηθέντα. Τί θέλουμε να ακούσει; Τί θέλουμε να καταλάβει για εμάς; Συχνά βέβαια θα πέσουμε εμείς οι ίδιοι στην παγίδα που στήσαμε, γιατί αφενός ο συνομιλητής μας μπορεί να δυσανασχετήσει από την απάντηση που θα δώσουμε με αποτέλεσμα να πετύχουμε το αντίθετο από αυτό που στοχεύαμε, αφετέρου μπορεί και να δημιουργήσουμε εντυπώσεις οι οποίες με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν προσδοκίες στις οποίες δεν θα μπορέσουμε να ανταποκριθούμε.

συμπέρασμα: για να μπορέσουμε να πούμε ποιοι πραγματικά είμαστε και να μπορέσουμε με λίγες λέξεις να περιγράψουμε τον εαυτό μας, θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά μας, να κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν και να απαντήσουμε με ειλικρίνεια.

(οι παραπάνω σκέψεις δημιουργήθηκαν πρόσφατα στο πολυάσχολο και γεμάτο μπερδέματα μυαλό μου με αφορμή μία ερώτηση μου και την άμεση απάντηση από τον συνομιλητή μου. Μπορεί να μην πήρα τις απαντήσεις που θα ήθελα, αλλά αν μη τι άλλο μου έδωσε έμπνευση που αποτέλεσε έναυσμα δημιουργίας..!)

όταν το Κωσταντάκι το βάζει να δουλέψει...

Οι πολλές όψεις του εαυτού μας

Η προσωπικότητά μας είναι μια πολύπλευρη πραγματικότητα. Αποτελείται από πολλά διαφορετικά μέρη, το καθένα με τη δική του ταυτότητα και ατομικότητα. Μπορούμε να δούμε αυτό το πλήθος των διαφορετικών εαυτών στη ζωή μας.

Ο τρόπος με τον οποίο σχετιζόμαστε με τον αγαπημένο μας είναι διαφορετικός από τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τους γονείς μας. Ο τρόπος με τον οποίο σχετιζόμαστε με το αφεντικό μας είναι διαφορετικός από τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε στις κοινωνικές μας συναναστροφές με τους φίλους μας. Η ενέργεια που νοιώθουμε όταν κάνουμε έρωτα είναι διαφορετική από εκείνη που εκφράζουμε όταν κάνουμε σπορ ή μελετάμε για ένα διαγώνισμα.  

Στο παρελθόν επικρατούσε η άποψη ότι όλες αυτές ήταν διαφορετικές εκφράσεις μιας συγκεκριμένης δομής προσωπικότητας, ενώ τώρα γνωρίζουμε ότι αποτελούμαστε από μυριάδες ατομικές δομές αποκαλούμενες «εαυτοί» ή «υπο-προσωπικότητες», οι οποίες όλες μαζί συνιστούν αυτό που ονομάζουμε προσωπικότητα.

Φυσικά, αυτό δεν έχει καμιά σχέση με τη διασπασμένη προσωπικότητα, η οποία συνιστά μια κλινικά παθολογική κατάσταση οφειλόμενη συνήθως σε σοβαρό τραύμα της παιδικής ηλικίας. Αντιθέτως, πρόκειται για την κανονική κατάσταση κάθε ανθρώπινης ύπαρξης, έστω κι αν πολύ λίγοι το γνωρίζουν.

Αυτό που δημιουργεί την προσωπικότητα είναι η ανάγκη για επιβίωση. Από τη βρεφική ηλικία εκφραζόμαστε αυθόρμητα με μια ποικιλία συμπεριφορών: θυμό, γέλιο, συγκίνηση, φόβο, ενθουσιασμό, λύπη κοκ. Όταν μας εκτιμούσαν και μας αναγνώριζαν για μια συγκεκριμένη συμπεριφορά εκείνοι που μας μεγάλωσαν, έχει κατακρατηθεί μέσα μας. Όταν η συμπεριφορά μας δεν εκτιμάται ή απορρίπτεται, ο νους μας θάβει αυτή τη συμπεριφορά μέσα στο υποσυνείδητο.

Για παράδειγμα, αν ο γονιός μας μάς επαινούσε για τις επιδόσεις μας στο σχολείο, κρατήσαμε αυτή τη συμπεριφορά του καλού μαθητή. Αυτή γίνεται ένας «εαυτός», ή πιο σωστά , μια υπο-προσωπικότητα. Αυτή είναι που μας βοηθούσε να ανταποκρινόμαστε στο σχολικά μας καθήκοντα.

Κάθε τρόπος έκφρασης, κάθε συμπεριφορά που έχουμε, είναι ένας ατομικός «εαυτός». Έχουμε πολλούς διαφορετικούς «εαυτούς», όπως έναν Τελειομανή, έναν Προστάτη, έναν Εσωτερικό Κριτή, έναν Χιουμορίστα, έναν Χειριστή, έναν Παιχνιδιάρη, έναν Σοβαρό κοκ.

Υπάρχει μια μεγάλη γκάμα δυνατοτήτων. Ας σκεφτούμε για μια στιγμή πώς θα περιγράφαμε τον εαυτό μας και τις συμπεριφορές μας. Αυτό που κάνουμε είναι να περιγράφουμε τις υπο-προσωπικότητές μας. Και εκείνες που διατηρούμε στην επιφάνεια του νου μας, λόγω της ανατροφής μας, ονομάζονται «Πρωταρχικοί Εαυτοί».

Έχουμε επίσης εκείνους τους εαυτούς που προσπαθήσαμε να εκφράσουμε, αλλά απορρίφτηκαν. Αν εκφράζαμε θυμό και αποδοκιμαζόμασταν ή τιμωρούμασταν γι’ αυτό, τότε ίσως να αποφεύγουμε να εκφράσουμε θυμό. Ο θυμωμένος εαυτός είναι καταπιεσμένος, και ίσως να εμφανίζεται ξαφνικά στο προσκήνιο χρόνια αργότερα, άκαιρα. Ή, ίσως ως ενήλικοι, νοιώθουμε πάντοτε μέσα μας θυμωμένοι χωρίς να ξέρουμε γιατί. Πολλοί από αυτούς τους αποποιημένους εαυτούς είναι συναισθηματικώς αρνητικοί, όπως η λύπη, η απογοήτευση και η μνησικακία.

Υπάρχουν και άλλοι επίσης που έχουμε, οι οποίοι είναι στην πραγματικότητα ιδιαίτερα δυνατοί και δημιουργικοί. Όμως, όταν ήμασταν νέοι, δεν ενθαρρύνθηκαν και δεν τράφηκαν ποτέ. Παραμένουν έτσι θαμμένοι στο υποσυνείδητό μας. Αυτοί ονομάζονται οι «Απαρνημένοι Εαυτοί». Είμαστε γεμάτοι με δυνατότητες που δεν μπορούμε να φανταστούμε. Είναι απίστευτη η δύναμη και οι ικανότητες που έχουμε μέσα μας, και που περιμένουν με την κατάλληλη μέθοδο να απελευθερωθούν.