10 πράγματα για τα χαμένα Χριστουγεννιάτικα έθιμα

1.  Στη Μόσχα,αδερφές
μου,στη Μόσχα
Με ολοστόλιστα έλκηθρα και
μεγαλοπρεπείς μεταμεσονύχτιες
λειτουργίες γιόρταζαν οι Ρώσοι τη
νύχτα των Χριστουγέννων.Εκτός
των άλλων,σε κάθε σπίτι
ένα κορίτσι της οικογένειας ντυνόταν στ'
άσπρα υποδυόμενο την Παναγία.

2.  Όλα στο "επτά"
Στη μυστηριώδη νήσο Σαρδηνία
θεωρούσαν ευλογημένο κάθε παιδί
που γεννιόταν τα μεσάνυχτα της
Άγιας Νύχτας. Την καλή του τύχη
μοιράζονταν όλα τα μέλη της
οικογένειας του καθώς και οι γείτονες
των επτά κοντινότερων σπιτιών.

 

3.  Ελληνικά χριστόψωμα
Το έθιμο της χριστουγεννιάτικης
κουλούρας με το άσπαστο καρύδι
στο κέντρο της,που χαρακτηρίζει
την παράδοση των Σαρακατσάνων,
επιβιώνει ακόμα στην Κρήτη,τη
Μεσσηνία,τη Λακωνία,την
Κεφαλλονιά και τα Δωδεκάνησα.

4.  Αδέρφια μου,αλήτες,πουλιά
Στης Σουηδίας τα γραφικά
χωριουδάκια οι κάτοικοι ρίχνουν
ακόμη και σήμερα σπόρους
σιταριού έξω από το σπίτι για να
καταλάβουν Χριστούγεννα και τα
πετεινά του ουρανού.

5.  Φάνι και Αλέξανδρος
Το είδαμε στις ταινίες του
μεγάλου Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.Στη
Σουηδία το μεγαλύτερο κορίτσι
της οικογένειας,ντυμένο στα λευκά,
με στεφάνι από αναμμένα κεριά
στο κεφάλι,επισκέπτεται τα
φιλικά σπίτια,προσφέροντας
ζεστό καφέ και κουλουράκια.

6.  Ωχ,καλικάτζαρος
Στα Γρεβενά,οι χωρικοί
προστάτευαν το σπίτι τους
από τα παγανά ρίχνοντας στο
χριστουγεννιάτικο τζάκι ένα
τεράστιο κούτσουρο που έκαιγε
μέχρι την ημέρα των Φώτων.

7.  Αγαπημένα μου ξεροτήγανα
Το γλύκισμα που το 1989
επισφράγησε τη συνεργασία Ν.Δ.
και Αριστεράς,δια χειρός
Μαρίκας Μητσοτάκη,είναι
τύπος λουκουμάδων που τα
παλιά χρόνια παρασκευάζονταν
την ημέρα των Φώτων για
το ξόρκισμα των
καλικατζαραίων.Ωχ...

8.  Αγαπημένα μου σκυλοκρέμμυδα
Είναι είδος τεράστιου
αυτοφυούς κρεμμυδιού,που
στην Κρήτη συμβολίζει τη
ζωτική δύναμη της φύσης.
Πολλοί κρεμούν ακόμη
σκυλοκρέμμυδο στα σπίτια τους
για το καλό του χρόνου.

9.  Το πεπόνι παγώνει

Στην Ισπανία του Μεσαίωνα,το
χριστουγεννιάτικο σερβίρισμα
στο παλάτι γινόταν αποκλειστικά
από τον βασιλιά,ο οποίος είχε το
προνόμιο να μεταφέρει στην
τραπεζαρία ένα ωραία
στολισμένο ψητό παγόνι.

10.  Το παγόνι δεν πεπόνι
Το πανάκριβο πουλερικό
γινόταν δεκτό από τους αυλικούς
με φωνές και χειροκροτήματα,
αλλά η μόνη που είχε δικαίωμα
να διαλέξει το κομμάτι της ήταν η
βασίλισσα.

Αφιέρωμα: Σαρακατσάνοι

Ο Γάμος (Η Χαρά)
Οι Σαρακατσάνοι ονομάζουν τον γάμο χαρά, καθώς αποτελούσε το σημαντικότερο γεγονός στη ζωή τους, τη μεγαλύτερη χαρά. Στους ανύπανδρους ευχότανε : «Κι σ' τ'ς χαρές σας οι ανύπανδροι».

Η παντρειά στους Σαρακατσάνους γινόταν, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του ΄50, με προξενιό, ήταν δηλαδή υπόθεση της οικογένειας και όχι της κοπέλας.

Ωστόσο, υπήρχαν και περιπτώσεις που δυο νέοι αγαπιούνταν και δεν συνηγορούσαν οι γονείς τους. Τότε γινόταν κλέψιμο ή απαγωγή της κοπέλας.

Του γάμου ή της χαράς προηγούνταν οι αρραβώνες ή τα συβάσματα.

Οι Σαρακατσάνοι δεν ζητούσαν ποτέ προίκα. Σημασία είχαν οι άνθρωποι, το ποιόν τους και όχι η προίκα, που θα τους συνόδευε.

Τα κριτήρια επιλογής ήταν κυρίως το σόι της νύφης («από πιανούς είνι») και μετά η ομορφιά και η εργατικότητά της.

Οσον αφορά στον γαμπρό, σημασία για την οικογένεια της νύφης είχε να είναι ικανός στις δουλειές. Μετρούσε στην κρίση τους να ξέρει και γραφή, λογαριασμό και ανάγνωση. 

Το έθιμο πρόσταζε ο Σαρακατσάνος να νυμφεύεται πάντα Σαρακατσάνα. Και αυτό, επειδή η θέση της γυναίκας στη σαρακατσάνικη κοινωνία, η σκληρή ζωή της, η ιδιορρυθμία γενικά του τρόπου ζωής της, δεν άφηναν περιθώρια για επιλογή άλλης γυναίκας, εκτός από Σαρακατσάνας.
Αυτός ο «περιοριστικός όρος» στην επιλογή συντρόφου, καθώς και η απομόνωση των Σαρακατσάνων λόγω νομαδικού τρόπου ζωής, συντέλεσαν ώστε να διατηρηθούν αμιγείς τόσο η ελληνική γλώσσα, όσο και η νοοτροπία, οι συνήθειες και οι συμπεριφορές.
Πριν το γάμο έπιαναν τα προζύμια στο σπίτι του γαμπρού για να ζυμώσουν την «κ'λούρα» (κουλούρα) του γαμπρού. Τα προζύμια «έπιανε» μια κοπέλα ανύπανδρη, υγιής, με μάνα και πατέρα, που να μην ήταν δηλ., ορφανή. Έτσι πίστευαν οι Σαρακατσάνοι πως ο γάμος θα ήταν ευλογημένος και χωρίς θανάτους.
Χαρακτηριστικό είναι το τραγούδι που συνόδευε το έθιμο:
Ανάχλιο, ανάχλιο είν΄το νερό
κι αφράτο το προζύμι
κόρη ξανθιά τ' ανάπιανε
με μάνα και πατέρα
μ' αδέρφια με ξαδέρφια
με θειάδες με λαλάδες.
 Ο Φλάμπουρας
 Σύμβολο και «σήμα κατατεθέν» του σαρακατσάνικου γάμου είναι ο φλάμπουρας, ο οποίος θεωρείται εξέλιξη του βυζαντινού λαβάρου.
Αποτελείται από ένα μακρύ ξύλο, που χρησιμεύει ως κοντάρι της σημαίας. Στην κορυφή γίνεται ο ξύλινος σταυρός, στις τρεις κορυφές του οποίου τοποθετούνται τρία ολόκληρα μήλα ή ρόιδα, σύμβολα υγείας και γονιμότητας.

Στο κοντάρι ράβεται το μαντίλι, το οποίο είχε απαραίτητα σταυρό στη μέση. Το μαντίλι στολιζόταν με φρέντζες (διάφορες κορδέλες) και χαρχαγγέλια (κουδουνάκια). Σε παλαιότερη μορφή του ο φλάμπουρας ήταν πορφυρός, ενώ στις νεότερες εκδοχές του κυριαρχούν τα χρώματα της ελληνικής σημαίας δηλ., άσπρο και γαλάζιο.
Η κατασκευή του γινόταν με ιδιαίτερη ιεροτελεστία (με χορούς και ειδικά τραγούδια). Ο μπράτιμος ή φλαμπουριάρης ήταν ο συνοδός του γαμπρού και ο φύλακας του φλάμπουρα.
Με τον φλάμπουρα ξεκινούσε ο γάμος και το γλέντι. Ο κάθε πρωτοχορευτής τον κρατούσε ψηλά να προηγείται του χορού.
 Το τσελιγκάτο
Το τσελιγκάτο ήταν ένας συνεταιρισμός που φρόντιζε για την εκμετάλλευση της παραγωγής. Ήταν όμως και κοινότητα και συντεχνία, και οργανωμένος πυρήνας ζωής.
Η οργάνωση του τσελιγκάτου γινόταν με τέτοιο πνεύμα, ώστε σπάνια προέκυπταν διαφορές, που όταν όμως αναφύονταν λύνονταν συμβιβαστικά.

Το τσελιγκάτο αποτελούνταν από 20 έως 60 οικογένειες. Επικεφαλής του ήταν ο κεχαγιάς (αρχιτσέλιγκας). Αυτός καθόριζε που θα στηνόντουσαν τα καλύβια, δηλ. το μέρος που θα «κόνευαν».
Η ομαλή λειτουργία του τσελιγκάτου στηριζόταν στην αρχή πως θα εργαζόταν όλοι, συμπεριλαμβανομένου του τσέλιγκα, που έπρεπε να είναι πρότυπο για τους υπολοίπους και να εμπνέει σεβασμό. Να είναι ο πιο γραμματισμένος, κοινωνικός, μετριοπαθής, γενναίος, συνετός, σοφός και τίμιος, καθώς και παλληκάρι.
Ο τσέλιγκας εκπροσωπούσε παντού το τσελιγκάτο, ρύθμιζε την κοινωνική και οικονομική ζωή της στάνης.

Το εθιμικό Δίκαιο των Σαρακατσάνων και τα σ΄ναφικά δικαστήρια
 Παλαιά οι Σαρακατσάνοι δεν λύνανε τις διαφορές τους στα δικαστήρια, αλλά με τις συμβουλές των γερόντων και την απόφαση του τσέλιγκα (του «κεχαγιά»). Επίσημα έγγραφα δεν υπήρχαν, ωστόσο η απόφαση ήταν εκτελεστή.
Κανείς δεν διανοήθηκε ποτέ να μην εφαρμόσει την απόφαση των γερόντων. Στον άγραφο νόμο υπάκουε και ο κεχαγιάς. Σε αντίθετη περίπτωση οι κυρώσεις για αυτόν ήταν βαρύτερες.
Στα δικαστήρια αυτά, που γινότανε στο πλαίσιο του τσελιγκάτου και λεγότανε «σ΄ναφικά», μπορούσε να προσφύγει όχι μόνο ο αδικημένος, αλλά και όποιος τρίτος για λογαριασμό του αδικημένου.
Παράδειγμα «υπόθεσης» «σ΄ ναφικού» δικαστηρίου παραθέτει ο δικηγόρος- συγγραφέας Δημήτρης Γαρούφας στο βιβλίο του «Σαρακατσάνικη παράδοση. Η κληρονομιά μιας πανάρχαιας φυλής».
«Στο 1860 περίπου σ΄ένα τσελιγκάτο στη Ροδόπη, κάποιος αρχιτσέλιγκας ξέφυγε απ΄ τον σωστό δρόμο. Άρχισε να κλέβει τους άλλους και να συμπεριφέρεται βάναυσα και αλαζονικά. Στο τέλος ατίμασε και μια ορφανή κόρη εκμεταλλευόμενος τη σχέση που υπήρχε ανάμεσά τους και το γεγονός ότι ήταν ορφανή κι' απροστάτευτη, και για να αποφύγει την κατακραυγή την πάντρεψε στα γρήγορα χωρίς να ρωτήσει τους συγγενείς της. Επιπλέον φοβούμενος την οργή των μελών του τσελιγκάτου άρχισε να συνεργάζεται με τους Τούρκους. Τότε το ποτήρι ξεχείλισε.
Μαζεύτηκαν οι γερόντοι για να τον δικάσουν. Και είναι η μοναδική δίκη που κρατήθηκαν πρακτικά, κατά κάποιο τρόπο, από κάποιον εγγράματο γέροντα, από τον Κωσταντή Δαλακούρα.
Τον καταδίκασαν σε θάνατο για τα όσα έκανε και έστειλαν με αντιπροσωπεία την απόφαση στον Τούρκο διοικητή της περιοχής να την εκτελέσει. Ο τούρκος διοικητής αντέδρασε στην αρχή μα σαν είδε πως όλα τα τσελιγκάτα της περιοχής επέμειναν στην καταδίκη, εκτέλεσε την απόφαση και σκότωσε τον βάναυσο αρχιτσέλιγκα.»

Το έθιμο της «Σταυραδερφοσύνης» (αδελφοποίηση)
 Η «σταυραδερφοσύνη», ή αδελφοποίηση είναι θεσμός του λαϊκού εθιμικού δικαίου. Ο αδελφικός δεσμός, που αναπτύσσεται μεταξύ δυο ατόμων και που πετυχαίνεται με κάποια συμβολική τελετή ή ιεροτελεστία. Δημιουργείται ένας ισχυρός δεσμός φιλίας, που συνεπάγεται τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη σχέση μεταξύ πραγματικών αδελφών.
Ο τρόπος που γίνεται κανείς σταυραδερφός είναι βασικά να χαρακτεί η φλέβα στο εσωτερικό του βραχίονα και των δυο που έχουν συμφωνήσει να αδελφοποιηθούν, και να πιούν λίγο αίμα, ο ένας από τον άλλο.
Στη δύσκολη ζωή τους οι Σαρακατσάνοι ήταν πάντοτε αντιμέτωποι με κινδύνους, προερχόμενους είτε από τα στοιχεία της φύσης, είτε από ληστές κλπ. Γι αυτό και είχαν ανάγκη από υποστήριξη. Έτσι το έθιμο της αδελφοποίησης ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στους Σαρακατσάνους.
Στο πανάρχαιο έθιμο της «σταυραδερφοσύνης» αναφέρεται ο «σταυρωτός χορός», που χορεύεται ακόμη και σήμερα από τα χορευτικά των Σαρακατσάνων.

 Τα γκουρμπάνια
 Ήταν τα γλέντια με αφορμή κάποιο τάμα.
Το γκουρμπάνι ήταν τάμα από τον εορτάζοντα ή από τη μάνα ή τον πατέρα του.
Έταζαν σε κάποιον άγιο και έσφαζαν αρσενικό αρνί.
Έστρωναν τις τάβλες* κάτω, έβαζαν το ψητό κρέας, τις ειδικά ζυμωμένες για την περίσταση κουλούρες. Οι καλεσμένοι καθόντουσαν πίσω από τις τάβλες και το γλέντι άρχιζε με τραγούδια για το γκουρμπάνι.
* Η ταύλα είναι στενόμακρο δίχρωμο βαμβακερό ύφασμα, στολισμένο με ταινίες και φούντες που σχημάτιζαν σταυρούς. Στρωνόταν κατάχαμα για τα γιορτινά πολυπρόσωπα γεύματα.

 Η Σαρακατσάνικη Φορεσιά
 Στις φορεσιές τους οι Σαρακατσάνοι χρησιμοποιούσαν πολλά συμβολικά στοιχεία. Οι ερευνητές πιστεύουν πως τα σχήματα, πάντα αυστηρά γεωμετρικά, πάνω στις γυναικείες κάλτσες συμβόλιζαν το σύμπαν.

Μερικά ανέκδοτα σαρακατσάνικα τραγούδια
Ντουλμπεράκι  Να τραγουδήσω ήθελα, ντουλμπεράκι, ορέ, ντουλμπέρι, ντουλμπεράκι, κι δεν μπορώ ο καημένος. Ημουν κι λίγο άρρωστος κι λίγο λαβωμένος ούδι σπαθί μι λάβωσε ούδι κ΄από ντουφέκι μι λάβωσε ναι λυγερή και μικροπαντρεμένη, είχε το μάτι γιον ελιά το φρύδι γιον γαϊτάνι.	Δώδεκα χρόνους έκαμα Δώδεκα χρόνους έκαμα μεσ΄ του Μωριά λεβέντης μι κάναν δεν ημάλουσα μι Τούρκους μι Ρουμαίους και τώρα πως μου γίνηκι κι θέλω να μαλώσω αυτός ο Τσέλιος ο οχτρός κι ο σκύλο-Μουραϊτης που δεν μ΄αφήνει να διαβώ μεσ΄ του Μωριά να πάω να πάω να μάσω τ' άσπρα μου που τά 'χω δουλεμένα.
Χειμώνας και Χινόπουρος Χειμώνας και Χεινόπουρους αντάμα τρων' κι πίνουν καλέσαν και την Άνοιξη να πάει να τη φιλέψουν Η Άνοιξη καμάρωνε Που ΄χει πολλά λουλούδια. -Μην καμαρώνεις, Άνοιξη, που 'χεις πολλά λουλούδια θα να' ρθω ΄γω ο Χινόπουρος κι θα σ΄ τα μαραγκιάσω.	Ποιος έλατος κρατάει βροχή Ποιος έλατος κρατάει βροχή κι ποια κορ΄φη τα χιόνια ποια σκύλα μάνα του ' πε αυτό τ' αδέρφια δεν πονιόνται; τ' αδέρφια σκίζουν τα βουνά κ' οι αδερφές τους κάμπους κ' η μάνα που 'χει τον καημό κι τον πολύ τον πόνο η μάνα σκί'ει τη θάλασσα οσπού να τ' ανταμώσει.
Μι του Θεού το θέλημα Μι του Θεού, Θεού το θέλημα κι με της Πανα(γ)ϊας θαρρούν να κάμουν, Ζιάκα μ' πόλεμο θαρρούν να πολεμήσουν. Εσείς βουνά μ', βουνά μ', τα Γρεβενά κι πεύκα του Μετσόβου λίγο να χαμ(π)ηλώσετε κανά ντουφέκι κάτω για να φανούν, Ζιάκα μ', τα Γρεβενά, κ΄αυτός ο Μέγα Σπήλ'ιος, για να φανεί , φανεί κ' ο πόλεμος πώς πολεμάν οι κλέφτες, πως πολεμάν, Ζιάκα μ', ζαρκά παιδιά ζαρκά κι στο γιλέκι, πέφτουν τα τόπια γιον βροχές γιολλέδες γιον χαλάζι πέφτουν τα κλεφτοντούφεκα γιον σιγανή βροχούλα πέφτουν τα τουρκοκέφαλα γιον φύλλα από τα δέντρα κι 'σύ, Ζιάκα μ', στη φυλακή, στην έρημη την πράγγα.	Εγώ ήμουν το φτωχό παιδί Εγώ ήμουν το φτωχό παιδί πού ΄χα νια χήρα μάνα με 'στειλε και ροϊάστηκα σ' έναν κακόν αφέντη βαριά δουλειά που μ' έβανε εμένα τον καημένο να στέκ'(ω) ορθός να τον κερνώ να τραγουδάω να πίνει και από το συχνοκέρασμα και απ' τα ψιλά τραγούδια τρεμούλιαξαν τα χέρια μου κι σπάω το (μ)ποτήρι κυρά μου χαμογέλασε κ' αφέντης φοβερίζει. - Μην το μαλώνεις το παιδί κι μην το παραπαίρνεις είναι μικρό κ' ανήξερο τις στράτε(ι)ς δεν τις ξέρει.
Ένας γέρο- γέροντας Ένας γέρο- γέροντας, Ούδε κι τόσο γέροντας Τετρακόσιο δυο χρονών, Φάρο καβαλίκεψε Τα βουνά λοϊριζε -Ρε, βουνά, ρε, βουνά, καλά βουνά, δεν με ξανανιόνετε εμένα κι τον φάρο μου - Ο φάρος ξανανιώνεται 'συ δεν ξανανιώνεσαι, Γιατί ΄σε γέρο- γέροντας.
Οι σαρακατσάνικοι χοροί  Γενικά χαρακτηριστικά Οι Σαρακατσάνικοι χοροί χορεύονται πάντα χωρίς «κομπανία», με «το στόμα». Τραγουδιστές και χορευτές ταυτίζονται. Κάθε χορευτής έχει το δικό του τραγούδι, που το λέει όταν γίνει πρώτος και σύρει τον χορό. Χορεύουν πάντα χωριστά οι γυναίκες από τους άνδρες. Αν χρειαστεί να μπουν στον ίδιο κύκλο, τηρούνται κάποιοι κανόνες. Μπροστά οι άνδρες και πίσω οι γυναίκες. Επίσης, ο τελευταίος άνδρας του κύκλου πρέπει να είναι συγγενής της πρώτης γυναίκας με την οποία πιάνεται με μαντήλι. Ποτέ χέρι με χέρι.  Έχουμε στον ίδιο κύκλο δυο παρέες αντίφωνες, αλλά μόνο έναν πρώτο . Λέει η πρώτη παρέα το πρώτο μέρος (μια μουσική φράση) του τραγουδιού και επαναλαμβάνει η δεύτερη το ίδιο, ενώ χορεύουν όλοι μαζί. Αντίφωνες παρέες, όπου απαιτείται μπορεί να είναι οι άνδρες πρώτη παρέα και οι γυναίκες δεύτερη ή αντίστροφα. Σε κάθε χορό οι κινήσεις των γυναικών είναι πολύ μετρημένες και σεμνές. Ποτέ η γυναίκα δεν πηδάει και τα καθίσματά της είναι ανεπαίσθητα, περισσότερο τσάκισμα παρά «κάτσα», ενώ τα μάτια είναι πάντα χαμηλά. Και στους άνδρες σπάνια έχουμε πήδημα ψηλά, ενώ πολύ συχνά έχουμε «κάτσα», δηλαδή κάθισμα. Πάντα στην «κάτσα» το κορμί είναι όρθιο, περήφανο. Σε κάθε χορό έχουμε τον πρώτο που διευθύνει και συντονίζει το τραγούδι και τις κινήσεις ολονών. Πρόκειται για θαυμαστή διαιώνιση του αρχαίου «προεξάρχοντος» και του υπόλοιπου χορού. Στο τραγούδι του χορού έχουμε κάποια επιφωνήματα, όπως «εχ!μωρέ!», «γιέ μου!, «ώ!πά!» κλπ., που παίζουν ρόλο συντονιστικό και πολλές φορές συμπληρώνουν το μέτρο. Σχεδόν κυριαρχεί το βήμα «σύνθετο ? με το βάρος του σώματος ριγμένο στο πίσω πόδι και ελαφρό σύρσιμο προς τα εμπρός. Είναι η προετοιμασία η επιφυλακτική πριν την τελική έφοδο. Κι έτσι οι περισσότεροι Σαρακατσάνικοι χοροί είναι πολεμικοί με επικό χαρακτήρα.   Αινίγματα   Άσπρος κάμπος, μαύρα πρόβατα. (το βιβλίο) Τρεις περνούν ένα γεφύρι ο ένας βλέπει, πατάει και περνάει ο άλλος βλέπει, δεν πατάει αλλά περνάει κι ο άλλος ούτε βλέπει, ούτε πατάει, αλλά περνάει. (έγκυος γυναίκα μ' ένα παιδί στην αγκαλιά)   Έχω ένα κουτί που 'χει μέσα κατιτί αν χαθεί το κατιτί τι το θέλω το κουτί; (το μυαλό)   Φτωχός γέρος μαζεμένος με σαράντα πουκάμισα ντυμένος. (το λάχανο)   Τρώει ξύλα και τρέφεται πίνει νερό πεθαίνει. (η φωτιά)   Σκίζω- μίζω το δεντρί, Βγάνω νύφη και γαμπρό, πεθερά κι πεθερό κι δυο καλά σκαφίδια. (η κοκόσα δηλ., το καρύδι) Παροιμίες   Ό,τι βοηθάει η νύχτα κ' η αυγή δεν βοηθάει η μάνα κι η αδερφή. Αλλιά από μένα σήμερα και σένα παραπέρα. Ας μι λένι κεχαήνα κι ας πιθαίνω απ' την πείνα. Πότι γίγκεις κουλουκύθ' πότε στράβουσε η νουρά σ'; Φέρνει η σκούφια μ' γυρ'βουλιά. Κάτσε πίτα να σε φάω. Δεν έχουμε τσιμπλουμάτα, θέλουμε και μαυρομάτα. Το αίμα νερό δεν γίνεται, κι αν γίνει δεν θολώνει. Βοήθα Παναγιά, σπάρνα (προσπάθησε) να σε βοηθήσω. Της μάνας τα μαλώματα, της πεθεράς τα χάδια. Τι γυρνάς σα φτωχός συμπέθερος; Δε σε θέλουν στο χωριό, ρωτάς τ' παπά το σπίτι; Το καλό τα' άλογο κάτ' απ' το παλιοσάμαρο φαίνεται. Κ'κιά (κουκιά) έφαγε, ρεβίθια μαρτυράει. Κ'τσένει η γίδα απ' το κέρατο. Βρουντάν' ούλα τα σίδηρα, βρουντάει κι η σακουράφα. Πάρε νύφ' από συριά (σόι) κι σκύλα από κοπάδι.

Το λάβαρο των Σαρακατσάνων: ο φλάμπουρας

λέγεται και φλάμπουρο, ακόμη λάβαρο, και μπαϊράκι.  

   Φλάμπουρο λέμε και στις μέρες μας την πολεμική σημαία.

Λάβαρο λέμε τη σημαία, σημαία Συλλόγου ή Σωματείου ή σημαία με ιερές παραστάσεις. Το λάβαρο  είναι ένα είδος ρωμαϊκής σημαίας στην οποία ο Μ. Κωνσταντίνος πρόσθεσε χριστιανικά σύμβολα και τη μετέτρεψε σε αυτοκρατορική σημαία, γύρω στα 330 όταν μετέφερε την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας του στο αρχαίο Βυζάντιο και το μετονόμασε σε Κωνσταντινούπολη.

    Οι ονομασίες του φλάμπουρα μας μεταφέρουν πολλά χρόνια πίσω, στα χρόνια της Εθνεγερσίας του 1821, που η Δημοτική Μούσα έλεγε: κάθε κορφή και φλάμπουρο, κάθε κορφή και κλέφτης.

    Οι ονομασίες του φλάμπουρα μας ταξιδεύουν και πιο πίσω, στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και όπως θυμούνται οι παλιότεροι τον φλάμπουρα τον λέγαν και Βυζαντινό και είχε και το επίσημο Βυζαντινό χρώμα: το κόκκινο και το βυσσινί.

    Ο φλάμπουρας λοιπόν που διασώθηκε ως τις μέρες μας σαν έθιμο του γάμου, κρύβει χίλιες δυό ιερές, πολύτιμες πληροφορίες.

    Για αυτό οι πρόγονοί μας τον φλάμπουρα τον  είχαν  από την αρχή της κατασκευής μέχρι και το τελείωμα του ρόλου του σαν ένα από τα σπουδαιότερα σημάδια του γάμου.

   Για αυτό τον ομορφοστόλιζαν, τον γλυκοτραγούδαγαν, τον χρυσοεύχονταν με τα καλύτερα λόγια του κόσμου, για αυτό τον είχαν πρώτο πάντα στο χορό και καμάρωναν ποιος θα τον χορέψει καλύτερα.

   Στην δεκαετία του 1950 ο φλάμπουρας πήγε να χαθεί από τα έθιμα του γάμου. Ίσως έφταιγε η οικονομική δυσχέρεια, ίσως η αστικοποίηση των ανθρώπων που λέγονταν Σαρακατσάνοι, ίσως ένοιωθαν κάποια ντροπή για τη μη κατανόηση του γαμήλιου αυτού εθίμου από τους χωριάτες, ίσως και από μερικούς  της ίδιας φυλής, ίσως είδαν ότι πράγματι σταμάτησε η χρονική πορεία της πραγματικής αξίας της πολεμικής σημαίας τους, του φλάμπουρά τους και γι αυτό κατέθεσαν όπλα.

    Η στέρηση για μερικά χρόνια από τα όμορφα λόγια, τις χρυσές ευχές που λέγονται στην κατασκευή του φλάμπουρα για το νιο ζευγάρι, οι τύψεις συνειδήσεως που βασάνιζαν όλους που σταμάτησαν το πατροπαράδοτο έθιμο, οι παραδοσιακοί που κράτησαν παρόλου τις αντιξοότητες, και πάνω από όλα οι άξιοι που βγήκαν μπροστάρηδες στο νέο αγώνα της διατήρησης και διάσωσης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς συνέβαλαν να κρατηθεί το έθιμο του γάμου που σχετίζεται με τον φλάμπουρα.

    Και σήμερα το έχουν καμάρι όλοι οι Σαρακατσάνοι να φτιάξουν τον καλύτερο φλάμπουρα. Να τον φτιάξουν με όλες τις λεπτομέρειες που απαιτεί η παράδοση. Να τον χορέψουν πρώτοι στο γάμο δίπλα από το νέο ζευγάρι. Και δεν τον χαλάν όπως παλιά μετά τον γάμο, αλλά τον κρατάν και μάλιστα τον στολίζουν σε περίοπτη θέση στο νέο τους σπιτικό.

  Να μη ξεχνάμε όμως την ιστορία του φλάμπουρα και το βαθύτερο νόημά του και να του φερόμαστε πάντοτε με ευλάβεια και την πρέπουσα τιμή.

Πως κατασκευάζεται ο φλάμπουρας:

Ένα νέο αγόρι που ζουν οι γονείς του, πρέπει να κόψει το φλαμπουρόξυλο, από νέο φυντάνι αγριοτριανταφυλλιάς- μαροκωλιάς- όπως έλεγαν παλιότερα. Έπειτα το ξεφλούδιζαν με προσοχή, το καψάλιζαν στη φωτιά και το ίσιωναν. Μετά από λίγες μέρες ήταν έτοιμο το φλαμπουρόξυλο. Το έκοβαν στα 110 εκατοστά και στη κορυφή με ένα ισόπαχο ξύλο φτιάχναν το σταυρό, όπου στις τρεις άκρες στερέωναν τρία μήλα.

  Στη μέση από το φλαμπουρόξυλο ράβονται δυο πανιά, στα χρώματα της Ελληνικής σημαίας. Την αρχή στο ράψιμο την έκανε ο μπράτιμος που ήταν ένα παλικάρι από το στενό σόι του γαμπρού. Για το ράψιμο χρησιμοποιούσαν τρία βελόνια με τρεις κλωστές, άσπρη, κόκκινη και γαλάζια. Την Ελληνική σημαία την καμουφλάριζαν με κορδέλες, φούντες, γουργουλίδια, φλουράκια και νομίσματα που τα είχαν τρυπήσει και τα στερέωναν με θηλιές από κλωστή. Την ώρα που ράβανε τον φλάμπουρα άντρες και γυναίκες τραγουδούσαν τα καθιερωμένα τραγούδια.

-         ράψτι τον φλάμπουρα δασιά- τραγούδι.

 Όταν τέλειωνε το ράψιμο πρώτος ο μπράτιμος κερνούσε τον φλάμπουρα, στερέωνε στο φλάμπουρα χρυσό νόμισμα καθώς ξεκινούσε το αντίστοιχο τραγούδι: κέρνα μπράτιμε κέρνα κέρνα το μπαϊράκι μ’ ένα χρυσό φλουράκι. Και το τραγούδι συνεχιζόταν αργά προσκαλώντας τον πατέρα, την μάνα, τα αδέρφια, τους θείους και τις θειάδες, τα ξαδέρφια και τους φίλους του γαμπρού που παρευρέθηκαν στο τελετουργικό του φλάμπουρα να κεράσουν με τη σειρά το νέο μπαϊράκι.

  Όταν τέλειωνε και το κέρασμα του φλάμπουρα ο μπράτιμος ξεκίναγε το χορό και μετά με την πρέπουσα σειρά χόρευαν όλοι οι παρευρισκόμενοι τον φλάμπορα.

-         τι καρτερείς βρε φλάμπουρα και δεν κινάς να φύγεις,

-         τους συμπεθέρους καρτιρού κι του γαμπρού να αλλάξει.

-         Όσου να αλλάξουν του γαμπρού, να συνταχθεί του ψίκι

-         Για πάρτι μι, χουρέψτι μι κι πέστι μου τραγούδια.

Σαρακατσάνικος γάμος

Ο γάμος ήταν η μεγαλύτερη κοινωνική εκδήλωση της ζωής των Σαρακατσάνων. Φυσικά είναι αδύνατο να γίνει πλήρης καταγραφή του σε λίγες σελίδες. Θα περιοριστούμε σε ένα χρονολόγιο του γάμου με απλές αναφορές, για να ξαναφέρουμε στην μνήμη των παλιών και να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των νεότερων. Ο γάμος (χαρά) διαρκούσε επτά ημέρες. Συνήθως ξεκίναγε Τετάρτη και τελείωνε («χάλαγε») τη Τρίτη. Κάθε μέρα γινόταν συγκεκριμένα έθιμα.


Την πρώτη μέρα του γάμου (Τετάρτη ) ξεκινά ο γάμος στο κονακι του γαμπρού. Την ίδια μέρα «έπιαναν» τα προζύμια για την «κλούρα» του γάμου. Η Πέμπτη κυλούσε χωρίς τίποτα το ιδιαίτερο. Το απόγευμα της Παρασκευής, πριν δύσει ο ήλιος, ράβονταν ο φλάμπουρας από τον «μπράτιμο». Στο κονάκι της νύφης πιάνανε τα προζύμια και η νύφη έπαιρνε τη θέση της πίσω από το «τσόλι».


Το Σάββατο ξύριζαν το γαμπρό και ξεκινούσε για το κονάκι της νύφης φορώντας τα ρούχα του «ζυϊασμένα» από τη μάνα του. ¨όταν πλησίαζαν το κονάκι της νύφης πήγαινε πρώτα μια επιλεγμένη ομάδα- πάντα μονός αριθμός- οι «σχαριάτες». Μετά έφθανε όλο το συμπεθεριό με το γαμπρό που διανυκτέρευε σε συγγενείς της νύφης. Όλο το βράδυ περνούσε με χορό και τραγούδι. Το πρωί της Κυριακής φίλευαν τους συμπεθέρους. Ο μπράτιμος, ο νουνός ( έτσι λεγόταν ο κουμπάρος ) και τα κουνιάδια «πόδεναν» τη νύφη, έβαζαν στο κεφάλι της τον πέπλο ( κούκλος) και την περνούσαν το ζωνάρι. Μετά έφευγαν για τις στέψεις αφού ο γαμπρός ζωνόταν και μπατσαλίζοταν από τον πεθερό. Μετά τις στέψεις έφθαναν χωριστά στο κονάκι του γαμπρού.

Τη νύφη τη δέχονταν ο πεθερός με τάματα για να «ξεπεζέψει» ενώ η πεθερά με το πιάτο από «ζαχαράτα». Τη Δευτέρα το γλέντι ξεκινούσε με το γαμπρό και τη νύφη να χορεύουν με το μπράτιμο στη μέση. Το απόγευμα είχαμε το ξεσάκιασμα της προίκας της νύφης και το βράδυ γλέντι με χορό και τραγούδια. Την Τρίτη ήταν το τελευταίο τραπέζι και γλέντι με τους συμπεθέρους. Το μεσημέρι ο γάμος τελείωνε. Μετά από μέρες οι γονείς της νύφης επισκέπτονταν τους νεόνυμφους και ακολουθούσε η εθιμοτυπική επίσκεψη της νύφης στους δικούς της, τα «πιστρόφια».

Σαρακατσάνικα εθίματα

ΤΑ ΒΑΦΤΙΣΙΑ ΣΤΗ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ:

Οι Σαρακατσάνοι τα παιδιά τους, όταν βρισκόταν στο τσελιγκάτο, στην εκκλησία είτε του κοντινότερου χωριού, είτε καλούσαν έναν ιερέα στα καλύβια για την τέλεση του μυστηρίου. Το αξιοπρόσεκτο στα σαρακατσάνικα βαφτίσια ήταν το γεγονός ότι, συνήθως ο πατέρας του παιδιού απουσίαζε από το μυστήριο, καθώς ήταν «κοντά στα πρότα». Συνεπώς, στη βάφτιση παρίστατο μόνο η μητέρα, ο νονός και κάποιοι συγγενείς. Τα μεγαλύτερα παιδιά που ζούσαν στο τσελιγκάτο μετά το τέλος της βάφτισης, έτρεχαν να πουν το όνομα του νεοφώτιστου στον πατέρα και να πάρουν τα «σχαρίκια».
Μετά τη βάφτιση, πρέπει να σημειωθεί ότι, δεν γινόταν γλέντι.
Ο νονός χάριζε στο μωρό που θα βάφτιζε:

•   μια φασκιά,

•   το λαδοπάνι, &

•   το π’κάμ’σο.

Η ΚΗΔΕΙΑ:

Όταν κάποιος σαρακατσάνος ή κάποια σαρακατσάνα έφευγε από τη ζωή, οι γυναίκες (συνήθως συγγενείς) του τσελιγκάτου τον «ετοίμαζαν». Αρχικά, έσχιζαν τα ρούχα που φορούσε για να διευκολυνθούν και έπειτα του φορούσαν την «καλή του την αλλαξιά». Έπειτα, τον τοποθετούσαν στο κέντρο της καλύβας.
Κάποια από τις γυναίκες ξεκινούσε πρώτη να μοιρολογεί και έπειτα τη συνόδευαν και οι υπόλοιπες. Τα λόγια του μοιρολογιού ήταν αυτοσχέδιες εκφράσεις πόνου και οδύνης για το άτομο που έφυγε από τη ζωή, για τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας του που θα τον στερούνταν, καθώς επίσης εξυμνούσαν και τα πρωτερίματα του. Κάποιες φορές μάλιστα, οι γυναίκες έλεγαν και δημοτικά τραγούδια προσαρμοσμένα στην λυπητερή περίσταση και στο όνομα του νεκρού ανθρώπου.
Αν ο θάνατος τύχαινε να επέλθει το καλοκαίρι, την επόμενη ημέρα τον έθαβαν στο νεκροταφείο του κοντινότερου χωριού. Για τη μεταφορά του νεκρού από τα καλύβια στο νεκροταφείο, έδεναν στα πλευρά του αλόγου 2 μεγάλα δεμάτι α από χλωρά ξύλα και εκεί επάνω έβαζαν τον νεκρό.
Όταν επέστρεφαν από την κηδεία στα καλύβια, έβαζαν το τραπέζι της «παρηγοριάς». Προσέφεραν χόρτα και συγκεκριμένα λάχανα για να λαχανιάσει ο χάρος και ελιές για να πικραθεί. Προσέφεραν δε και ένα ποτήρι κονιάκ.
Οι γυναίκες κατά τη διάρκεια του πένθους, το οποίο διαρκούσε 3 χρόνια, φορούσαν κατάμαυρα ρούχα και τις ποδιές τους ανάποδα. Οι δε άνδρες έμεναν αξύριστοι μέχρι τα σαράντα.

ΤΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ:

Οι Σαρακατσάνοι όπως και υπόλοιποι Έλληνες, τιμούσαν τους νεκρούς τους πραγματοποιώντας μνημόσυνα στις 3 ημέρες μετά το θάνατο (τα γνωστά τριήμερα), στις 9 ημέρες 9 εννιάμερα και στις 40 ημέρες. Έπειτα, μνημόσυνα τελούσαν στους 6 μήνες και στο κλείσιμο ενός χρόνου από το θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου.
Στα τριήμερα και στα εννιάμερα οι γυναίκες του σπιτιού έφτιαχναν τα κόλλυβα, τα θυμιάτιζαν και τα μοίραζαν σε κάθε καλύβι του τσελιγκάτου ή του χειμαδιού. Έδιναν επιπλέον και μία «κλούρα». Πρέπει να σημειωθεί ότι στους άντρες προσφέρονταν και μια γουλιά τσίπουρο ή ένα ποτήρι κρασί.
Στα σαράντα, όταν βρίσκονταν στο τσελιγκάτο, έφερναν παπά και «διάβαζαν» (έψελνε μνημόσυνο) τα κόλλυβα. Κατόπιν, έβαζαν τραπέζι με κρέας ή ψάρι, πίτα, σαλάτα κ.λ.π. Έως ώτου περάσουν τα σαράντα, μοίραζαν κόλλυβα και «κλούρες» όλα τα Σάββατα.
Στα εξάμηνα και στο χρόνο μοίραζαν μόνο κόλλυβα και κλούρες.

ΑΡΡΑΒΩΝΕΣ:

Στη σαρακατσάνικη κοινωνία, οι αρραβώνες των νέων προέκυπταν από «προξενιό». Επειδή στο τσελιγκάτο υπήρχε σεβασμός στους μεγαλύτερους (γερόντους), όταν εκείνοι πρότειναν στον πατέρα ενός παιδιού πως είχαν «ένα καλό κορίτσ’ για το γιο τ’», ο πατέρας το λάμβανε σοβαρά υπόψη.
Πάντα όμως εύρισκε τον τρόπο να ρωτήσει αν όντως η κοπέλα ήταν καλή για το γιο του. Μάθαινε, δηλαδή, αν ήταν τίμια, καλή νοικοκυρά και από «καλό σπίτι». Μια καλή κοπέλα και συνεπώς μια καλή νύφη, κατά τους Σαρακατσαναίους, θα έπρεπε να γνωρίζει να ζυμώνει, να μαγειρεύει, να γνέθει, να υφαίνει και γενικά να κάνει όλες τις δουλειές που χρειάζεται μια οικογένεια. Τους Σαρακατσάνους δεν τους ενδιέφερε η ομορφιά, αλλά ούτε και η προίκα.
Όταν επρόκειτο να γίνει ο αρραβώνας, οι μελλοντικοί συμπέθεροι και το υπόλοιπο σόι τους συναντιόντουσαν, ώστε να συζητήσουν για το αν το μελλοντικό ζευγάρι ταίριαζε. Η συνάντηση αυτή πραγματοποιούνταν είτε στο παζάρι, είτε στα καλύβια. Εάν και εφόσον συμφωνούσαν, τότε άλλαζαν τα «σ’μάδια». Τα «σ’μάδια» ήταν το «συβομάντηλο», ένα ασημένιο δαχτυλίδι ή ένα φλουρί και ένα κλωνάρι βασιλικός. Το «συβομάντηλο» ήταν ένα κεντημένο κόκκινο μαντήλι. Η συμφωνία καθώς και τα «σ’μάδια» γινόταν από τους πατεράδες των μελλοντικών συζυγών, χωρίς εκείνοι να γνωρίζουν το παραμικρό.
Επιστρέφοντας στο κονάκι, ο πατέρας και το σόϊ του γαμπρού έριχναν ριπές στον αέρα (τουφέκαγαν) από μακριά για σύνθημα ότι «σύβασαν νύφη». Οι άνδρες έπαιρναν τη σκούφια του γαμπρού και του εύχονταν, ενώ εκείνος τους έδινε φιλοδώρημα (μπαχτσίσι). Το βράδυ ο πατέρας του γαμπρού έσφαζε αρνιά και γλεντούσαν.
Πρέπει να τονιστεί ότι, έως και την ημέρα του γάμου οι μελλοντικοί σύζυγοι δεν γνωρίζονταν αν ήταν από διαφορετικά τσελιγκάτα, αλλά και έστω από το ίδιο να ήταν δεν έρχονταν σε επαφή από ντροπή.

ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ:

Οι Σαρακατσάνοι παντρεύονταν μόνο μεταξύ τους. Απέφευγαν το γάμο με ξένα συνάφια π.χ. βλάχους, χασιώτες, παλιοχωρίσιους κ.λ.π. για να μην «λωβιάσει» το αίμα τους, όπως έλεγαν. Στην πραγματικότητα, ο λόγος αυτής της ενδογαμικής παράδοσης σχετίζεται με το γεγονός ότι μια γυναίκα που δεν θα γνώριζε τα ήθη και τα έθιμα των Σαρακατσάνων και κυρίως το είδος και το βάρος της εργασίας, καθώς και της προσαρμογής της στις συνθήκες νομαδικής διαβίωσης, θα αντιμετώπιζε τρομερές δυσκολίες. Όμως, ούτε και γυναίκες από άλλες κοινωνικές κατηγορίες και επαγγελματικές ομάδες δεχόντουσαν από την πλευρά τους να παντρευτούν νομάδες. Αυτή η σαρακατσάνικη ενδογαμική παράδοση έσπασε όταν η νομαδική διαβίωση σταμάτησε και οι Σαρακατσάνοι άλλαξαν επαγγελματική απασχόληση, αποκτώντας μόνιμη κατοικία και εγκατάσταση. Παντρευόταν δε, σε μικρή σχετικά ηλικία για να εξασφαλίσουν εργατικά χέρια και «για να πιαστεί η γυναίκα απ’ αντρούς χέρι».
Με το γάμο τους, τα κορίτσια της οικογένειας έβγαιναν από το σπίτι του πατέρα τους και έμπαιναν στην οικογένεια του άνδρα τους, σε χωριστή ή στην οικογένεια του πεθερού τους, ζώντας έτσι για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί του, πριν η νέα οικογένεια αποχωρήσει τμηματικά, υλικά και οικονομικά και γίνει έτσι ανεξάρτητη.
Στο τσελιγκάτο, τον γάμο τον αποκαλούσαν «χαρά». Οι ετοιμασίες για το γάμο άρχιζαν από την Παρασκευή. Τότε ήταν που «έπιαναν τα προζύμια για την κλούρα τ’ γαμπρού» και «έραβαν τον φλαμ’πρα». Από την Τετάρτη μέχρι και την Παρασκευή, καλούσαν τον κόσμο. Τα ανύπαντρα κορίτσια καλούσαν τον κόσμο με ένα άσπρο μαντήλι γεμάτο κουφέτα που τα μοίραζαν στα καλύβια. Οι καλεσμένοι του γαμπρού άρχιζαν να μαζεύονται από το βράδυ της Παρασκευής έως και το πρωί του Σαββάτου. Επιπλέον, από το βράδυ της Παρασκευής ετοίμαζαν τα σφαχτά.
Το Σάββατο το πρωί ο γαμπρός και το σόι του ετοιμαζόταν να πάνε να πάρουνε τη νύφη. Όταν ξεκινούσαν για το γάμο «ξέμπηγαν το φλάμπουρα» από την καλύβα του γαμπρού όπου τον είχαν τοποθετήσει από την Παρασκευή, τραγουδώντας:
«κίνησαν τα τσανόϊπουλα
τα Σαρακατσανόπουλα,
να παν’ στον πέρα μαχαλά
πουν’ τα κορίτσια τα καλά».
Και οι άνδρες και οι γυναίκες πήγαιναν πάνω στα άλογα, φορώντας οι μεν άνδρες τις φουστανέλες τους, οι δε γυναίκες την «καλή» τους φορεσιά. Ο μπράτιμος πήγαινε δίπλα στον γαμπρό, κρατώντας τον φλάμπουρα. Όταν ξεκινούσε το «συμπεθεριακό» έπαιρνε μαζί του και δύο άδεια άλογα για να μεταφέρουν στην επιστροφή τη νύφη και τα προικιά της. Καθ’ όλη τη διαδρομή τραγουδούσαν. 200m πριν φτάσουν στα καλύβια της νύφης ξεπέζευαν, χόρευαν και έριχναν πιστολιές. Αν και από το σόι της νύφης απαντούσαν με πιστολιές, τότε χώριζαν από το συμπεθεριακό 5-10 άτομα, που με τα άλογα πήγαιναν και ξεπέζευαν στην αυλή της νύφης. Είχαν μαζί τους και κρασί. Ο πατέρας της νύφης τους περίμενε και αλλαλοκερνιώντουσαν κρασί. Έπειτα, έμπαιναν σε μια καλύβα χωρίς όμως να δούνε τη νύφη και εκεί αντάλλασαν τις κουλούρες με το σόι της νύφης. Επιπλέον τους μαντήλωναν. Εν συνεχεία, επέστρεφαν στους δικούς τους και όλοι μαζί ξεκινούσαν και πάλι για τα καλύβια της νύφης, τραγουδώντας και χορεύοντας. Πρέπει να σημειωθεί ότι, μπροστά πήγαιναν οι άνδρες από το σόι του γαμπρού και ακολουθούσε ο γαμπρός, τον οποίο συνόδευαν οι γυναίκες.
Από την άλλη πλευρά, το σόι της νύφης, έως ότου φτάσει ο γαμπρός, χόρευαν και τραγουδούσαν στην αυλή της. Ενώ, ο πατέρας της, περίμενε τους συμπεθέρους στην αυλή με κρασί και ένα λευκό μαντήλι.
Όταν στο καλύβι της νύφης έφτανε ο γαμπρός, πέταγε στο δρόμο ένα κόκκινο μήλο. Το συμπεθεριακό, το σόι της νύφης το πήγαινε σε ένα άλλο καλύβι και όχι σε αυτό που βρισκόταν η νύφη. Πριν μπούνε σε αυτό, έριχναν κουφέτα, ενώ όταν έμπαιναν τους περίμενε τραπέζι και χορός. Έως αργά το βράδυ γλεντούσαν κατ’ αυτό τον τρόπο. Κάποια στιγμή πάνω στο γλέντι, τα συμπεθέρια πήγαιναν στο καλύβι της νύφης και άλλαζαν τα «συβομάντηλα» και τα δαχτυλίδια που είχαν ανταλλάξει στους αρραβώνες και έπαιρνε ο κάθε ένας το δικό του. Η νύφη καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας, ακόμη και όταν το γλέντι τελείωνε και ο γαμπρός με το σόι του κοιμόταν, εκείνη δεν έβγαινε από το καλύβι της, όπου συντροφιά της έκαναν κορίτσια και γυναίκες από το σόι της, που της τραγουδούσαν.
Το πρωί της Κυριακής οι γυναίκες από το σόι της νύφης, τη στόλιζαν καθώς της τραγουδούσαν, ενώ εκείνη έκλαιγε (συνήθως). Στη συνέχεια, την κουκούλωναν και ο κουνιάδος της, της φορούσε τα παπούτσια. Εκείνη για να τον τιμήσει, του έδινε ως δώρο κάλτσες, έναν ντροβά και ένα μαξιλάρι. Στο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι, όταν στόλιζαν τη νύφη της φορούσαν τον δικό της μπόχο, ενώ όταν ο κουνιάδος και ο πεθερός της την «δώριζαν», της έβαζαν το μπόχο που της προσέφερε η πεθερά της. Αυτό το μαντήλι ήταν δεμένο με τρόπο τέτοιο ώστε το πρόσωπο της νύφης να κρύβεται ως τη Δευτέρα που θα την «ξεκουκούλωνε» η πεθερά. Έπειτα, της κρεμούσαν στο λαιμό στολίδια και φλουριά. Κατόπιν, η νύφη χαιρετούσε με τη σειρά, αρχικά τους δυο γονείς της, έπειτα τα αδέρφια της (αν είχε) και τέλος όλους τους συγγενείς και φίλους της. Τους χαιρετούσε σκύβοντας και ασπάζωντας το χέρι τους, ενώ εκείνοι της έδιναν χρήματα (την κέρναγαν).
Εν συνεχεία, οι γυναίκες από το σόι της, την έβγαζαν από το καλύβι, την έβαζαν να χορέψει στην αυλή, ενώ η μητέρα της πετούσε ρύζι προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και μετά την παρέδιδαν στις συμπεθέρες. Εκείνες την έβαζαν πάνω στο άλογο και στο διπλανό τα προικιά της. Ο πατέρας της, πριν φύγουνε έζωνε το γαμπρό με ένα ζωνάρι κόκκινο, τον σήκωνε 3 φορές στα χέρια και τον «αξίωνε». Η μητέρα της, καθώς έφευγαν τους ράντιζε με αλατόνερο. Οι γονείς και το σόι της νύφης έμεναν πίσω στα καλύβια τους και δεν την ακολουθούσαν.
Στο δρόμο, ο γαμπρός με τους συμπέθερους πήγαιναν μπροστά και ακολουθούσε η νύφη πάνω στο άλογο, του οποίου το χαλινάρι κρατούσε ο πεθερός και πίσω ακολουθούσαν οι συμπεθέρες. Οι συμπεθέρες, μόλις έφταναν στα καλύβια του γαμπρού άρχιζαν να τραγουδάνε. Στη συνέχεια, τις ακολουθούσαν και οι υπόλοιποι. Τότε τα πεθερικά έταζαν στο νέο ζευγάρι ότι είχαν ευχαρίστηση, σύμφωνα πάντα με την οικονομική τους δυνατότητα. Προτού η νύφη μπει στο καλύβι, έστρωναν μια λευκή βελέντζα και πάνω σε αυτή τοποθετούσαν ένα σίδερο, για να το πατήσει το νέο ζευγάρι, ώστε να είναι «σιδερένιοι». Έπειτα, η νύφη αλείφει με βούτυρο που της δίνει η πεθερά την πόρτα. Τέλος, πετούσε πίσω της 3 φορές κουφέτα με ένα πιάτο που τις έδινε η πεθερά και την τελευταία φορά πετούσε και το πιάτο. Η νύφη, κατόπιν, ασπαζόταν, το χέρι της πεθεράς και έμπαινε στο καλύβι.
Έπειτα, τελούνταν το μυστήριο του γάμου. Κατά τη διάρκεια του, οι άνδρες σήκωναν στα χέρια τον κουμπάρο και του φώναζαν «άξιος». Μετά το πέρας του μυστηρίου, έβαζαν στην αγκαλιά της νύφης ένα αγοράκι και ένα κοριτσάκι, ώστε να αποκτήσει απογόνους και να «προκόψει» στη νέα της ζωή. Η νύφη έδινε στα δυο παιδιά κουφέτα, ενώ η πεθερά κερνούσε τους νιόπαντρους και τους ευχόταν.
Μετά ο γαμπρός και υπόλοιποι πήγαιναν σε άλλο καλύβι και για να αρχίσει το γλέντι. Κατά τη διάρκεια του γλεντιού, κάποιες κοπέλες πήγαιναν στο καλύβι του κουμπάρου και έπαιρναν ένα μπουκάλι κρασί, ένα ταψί κρέας ψημένο, μια κουλούρα ψωμί και κάποια γλυκίσματα. Αυτά τα έδιναν στην κουμπάρα, η οποία και κερνούσε. Καθ’ όλη τη διάρκεια του γλεντιού, που διαρκούσε έως και το πρωί της Δευτέρας, η νύφη ήταν κουκουλωμένη.
Το πρωί της Δευτέρας, η πεθερά «ξεκουκούλωνε» τη νύφη αφού της είχε τάξει πρώτα διάφορα πράγματα. Ύστερα, έστρωναν στην αυλή μια βελέντζα και πάνω της άνοιγαν τα προικιά. Ο μπράτιμος και ο κουμπάρος, όταν άνοιγαν τα προικιά έψαχναν να βρουν ένα σακουλάκι με κουφέτα και ζαχαράτα, που ήταν ανάμεσά τους. Ο κουμπάρος έσπαγε την κουλούρα της νύφης πάνω στα προικιά της και μαζί με τον μπράτιμο πηδούσαν 3 φορές πάνω από αυτά. Έτσι, άρχιζε και ο χορός και τα τραγούδια. Η νύφη προσέφερε από μια βελέντζα στον πεθερό και τον κουμπάρο της.
Καθ’ όλη αυτή την περίοδο ο γαμπρός έμενε μακριά από το καλύβι που ήταν η νύφη. Οι νεόνυμφοι συναντιόταν για πρώτη φορά το βράδυ της Τρίτης. Την Τετάρτη το πρωί  μαζεύονταν να δούνε το σεντόνι για να βεβαιωθούν ότι η νύφη που πήραν ήταν «καλή»! Αν όντως η νύφη ήταν «καλή» πυροβολούσαν στον αέρα! 

Χριστουγεννιάτικα έθιμα : το Χριστοψωμο

Χριστόψωμο το λένε. Καμωμένο από αλεύρι, ζάχαρη, λάδι, κρασί, καρύδια, αμύγδαλα, κανελογαρύφαλλο, κόλιαντρο, γλυκάνισο και ροδόνερο πλάθεται με ιδιαίτερη πίστη και ευλάβεια προς το Χριστό που γεννιέται αυτή την Άγια Νύχτα. ''Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει.'' . Με το μισό ζυμάρι πλάθεται μια κουλούρα ενώ με την υπόλοιπη γίνονται λουρίδες ζύμης με τις οποίες τη διακοσμούν ενώ στο κέντρο της βάζουμε ένα καρύδι με το κέλυφός του. Το «ψωμί του Χριστού» το έφτιαχνε, την παραμονή των Χριστουγέννων, η νοικοκυρά με ιδιαίτερη ευλάβεια και με ειδική μαγιά (από ξερό βασιλικό κ.λ.π.). Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός.



Στα Δωδεκάνησα

Tο χριστόψωμο στολίζεται με ένα σταυρό και όταν το κόβουν ανήμερα Χριστούγεννα το μοιράζουν σε φτωχούς και μοναχικούς. Κατά τόπους λοιπόν το φτιάχνουν σε διάφορες μορφές και έχει πολλές ονομασίες όπως: "το ψωμί του Χριστού", "Σταυροί", "βλάχες " κ.ά."

Τα χριστόψωμα αποτελούν το βασικό ψωμί των Χριστουγέννων και το ευλογημένο, αφού αυτό θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του.

Απαραίτητος είναι επάνω στο χριστόψωμο χαραγμένος ο σταυρός. Γύρω - γύρω φτιάχνουν διάφορα, διακοσμητικά, σκαλιστά στο ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια. Αυτά τονίζουν το σκοπό του χριστόψωμου και εκφράζουν τις διάφορες πεποιθήσεις των πιστών.

Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σ'; όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονται στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μερικοί, εδώ βλέπουν ένα συμβολισμό της Θείας Κοινωνίας, όπως ο Χριστός έδωσε τον άρτο της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του.



Και άλλες παραδόσεις συνδέονται με το χριστόψωμο. Αναφέρονται στην ενότητα της Εκκλησίας και των λαών, με συμβολικό πρότυπο την ένωση των κόκκων του σίτου σ΄ ένα ψωμί, πως κάποτε οι λαοί θα ενωθούν μ'; έναν ποιμένα, το Χριστό.


Στη Μάνη

Κάθε οικογένεια στο φούρνο του σπιτιού «ρίχνει» τα χριστόψωμα, για να τα κόψει στο τραπέζι των Χριστουγέννων ο οικοδεσπότης σταυρώνοντάς τα, και ευχόμενος «Χρόνια πολλά και του χρόνου». Τα χριστόψωμα κατασκευάζονται όπως το ψωμί, μόνο που στολίζονται με σταυρούς και ποικίλα στολίδια ανάλογα με την καλαισθησία της νοικοκυράς.

Στη Σπάρτη

Στη Σπάρτη, σε κάθε σπίτι, δυο τρεις μέρες πριν, ζυμώνουν 1 - 15 καρβέλια ψωμί. Το ένα, που το τρώνε ανήμερα των Χριστουγέννων, είναι το ψωμί του Χριστού και το πλάθουν σε σχήμα σταυρού από ζύμη. Τα' άλλα χριστόψωμα τα κάνουν με μύγδαλα και καρύδια.



Στους Σαρακατσάνους

 Οι Σαρακατσάνοι τσοπάνηδες φτιάχνουν δύο χριστόψωμα. Το πρώτο, το καλύτερο και με τα πιο πολλά κεντίδια, είναι για το Χριστό «για να τους φυλάει και να τους βλογάει». Πάνω του σκαλίζουν ένα μεγάλο σταυρό - φεγγάρι με πέντε λουλούδια.

Το δεύτερο, η τρανή Χριστοκουλούρα ή Ψωμί του Χριστού, είναι για τα πρόβατα. Έτσι τα τιμά ο βοσκός και τα βλογά ο Χριστός. Στη Χριστοκουλούρα παριστάνεται με ζύμη, όλη η ζωή της στάνης, δηλαδή η μάντρα, τα πρόβατα, οι βοσκοί κ.λ.π.



Στην Κεφαλονιά

Χαρακτηριστική είναι μια κεφαλλονίτικη συνήθεια. Όλο το σόι συγκεντρώνεται στο σπίτι του πιο ηλικιωμένου. Στο πάτωμα τοποθετούν τρία δαυλιά «χιαστί» και πάνω τους βάνουν την «κουλούρα».

Όλοι κάνουν ένα κλοιό γύρω ακουμπώντας καθένας με το δεξί του χέρι την κουλούρα. Ύστερα ο νοικοκύρης ψάλλει το «Η γέννησή σου Χριστέ ο Θεός ...;» και ρίχνει λάδι στα δαυλιά, βάζοντάς τα στη φωτιά. Μετά κόβει την κουλούρα, τη μοιράζει και δειπνούν όλοι μαζί.



Στην Κρήτη

Το χριστουγεννιάτικο ψωμί το φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Η ετοιμασία του είναι ολόκληρη ιεροτελεστία: χρησιμοποιούν ακριβά υλικά, ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα, γαρίφαλα και καθώς ζυμώνουν λένε: "Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει."

Όταν πλάσουν το ζυμάρι, παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα, ενώ με την υπόλοιπη φτιάχνουν ένα σταυρό με λωρίδες και τον τοποθετούν πάνω στο ψωμί. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι και στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, όπως λουλούδια , φύλλα, καρπούς, πουλάκια.

Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, το Χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, ανταλλάσσοντας πολλές ευχές.

1 Δεκεμβρίου Παγκόσμια Ημέρα Κατά Του AIDS

AIDS Η ΓΝΩΣΗ ΠΡΟΦΥΛΑΣΣΕΙ

Το AIDS είναι τα αρχικά των λέξεων Acquired Immune Deficiency Syndrome, δηλαδή Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας. Πρόκειται για μια λοιμώδη νόσο η οποία οφείλεται στον ιό HIV (Human Immunodeficiency Virus). Ο HIV προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου που ευθύνεται για την προστασία και την άμυνα του οργανισμού ενάντια σε κάθε είδους ασθένεια. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το AIDS είναι το τελικό στάδιο της μόλυνσης από τον HIV.

Πως γίνεται η διάγνωση
Αν κάποιος πιστεύει πως έχει μολυνθεί από τον ιό μπορεί να το διαπιστώσει κάνοντας το τεστ αντισωμάτων του ιού στο αίμα. Για να μπορέσουν να ανιχνευθούν τα αντισώματα θα πρέπει να περάσουν 2-3 μήνες. Το άτομο θα πρέπει να περιμένει 2-3 μήνες για να κάνει το τεστ, γνωρίζοντας ωστόσο ότι αν όντως είναι φορέας μπορεί να μεταδώσει την ασθένεια και σε άλλους πριν ακόμη διαγνωσθεί με αυτή.

ΠΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΕΤΑΙ Ο ΙΟΣ ΤΟΥ AIDS

• Με το αίμα
• Με σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις
• Με κοινή χρήση σύριγγας
• Από τη μητέρα στο νεογνό (κάθετη μετάδοση)

Το σύνδρομο του AIDS είναι το τελευταίο και πιο προχωρημένο στάδιο της λοίμωξης του HIV. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO) η διάγνωση του AIDS θεωρείται θετική όταν υπάρχουν τουλάχιστον δυο από τα κύρια συμπτώματα:

• απώλεια βάρους 10% ή μεγαλύτερη
• πυρετός περισσότερο από ένα μήνα
• διάρροια περισσότερο από ένα μήνα

Στα δευτερεύοντα συμπτώματα ανήκουν:

• βήχας περισσότερο από ένα μήνα,
• καθολική δερματίτιδα με φαγούρα,
• έρπης ζωστήρας σε υποτροπή.

Στα άτομα με AIDS ο αριθμός των λεμφοκυττάρων είναι μικρότερος από 200 ή μικρότερος από το 14% του συνόλου των λεμφοκυττάρων του οργανισμού τους.

ΠΩΣ ΔΕΝ ΜΕΤΑΔΙΔΕΤΑΙ Ο ΙΟΣ ΤΟΥ AIDS

Ο HIV ΔΕΝ μεταδίδεται:

• από τον αέρα
• από τις πισίνες -θάλασσα
• από την τουαλέτα -πόμολα
• από τα τρόφιμα και τα ποτά
• από την κοινή χρήση ποτηριών, πιρουνιών, πιάτων, φλιτζανιών του καφέ, κτλ.
• από αντικείμενα και επιφάνειες γενικώς
• από τα έντομα - ζώα
• από το σάλιο-φιλιά
• από τη σωματική επαφή
• από ελιές στο δέρμα

ΤΟ AIDS ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

47% ήταν το ποσοστό μείωσης των θανάτων από AIDS στις ΗΠΑ στα 2 χρόνια που ακολούθησαν μετά το 1995, όταν στα NRTI προστέθηκαν και άλλες κατηγορίες φαρμάκων. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, που δεν έχει πρόσβαση σε σύγχρονες θεραπείες, οι μισοί φορείς αναπτύσσουν AIDS μέσα σε 10 χρόνια και πεθαίνουν.
8.584 φορείς HIV έχουν δηλωθεί στη χώρα μας από την αρχή της επιδημίας μέχρι τέλος Οκτωβρίου του 2007. Οι 1.864 έχουν καταλήξει. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΚΑΤΑ 20% ΤΩΝ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ AIDS ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΝΤΑΙ ΟΛΟΙ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΝΕΙ ΤΟ ΤΕΣΤ.
21,2% των ανθρώπων που ζουν με HIV/AIDS στην Ελλάδα είναι γυναίκες.
90% του γενικού πληθυσμού, σύμφωνα με έρευνα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, γνωρίζει τους τρόπους μετάδοσης. Το 64% αναγνωρίζουν το προφυλακτικό ως τη μόνη προστασία - ποσοστό ιδιαίτερα αυξημένο σε σύγκριση με το 19,6% της δεκαετίας του '90. Ωστόσο, υπάρχουν παρερμηνείες σχετικά με τον κίνδυνο μετάδοσης από τα κουνούπια (56%) ή την κοινή χρήση οικιακών σκευών (35,2%).
Το τεστ που γίνεται στα Κέντρα Ελέγχου του AIDS είναι δωρεάν, ανώνυμο και απολύτως εμπιστευτικό.

Μην αναβάλεις λοιπόν το τεστ αν:

• Είχες σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό.
• Χρησιμοποίησες προφυλακτικό, αλλά έσπασε.
• Έκανες κοινή χρήση αιχμηρού αντικειμένου

Αν πάλι θέλεις περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το τεστ,
ή έχεις οποιαδήποτε απορία σχετικά με το AIDS, μην διστάσεις
να μιλήσεις με τον γιατρό σου ή με κάποιον εκπρόσωπο του
ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. Αν ντρέπεσαι να κάνεις κάτι από τα δύο ή χρειάζεσαι
απαντήσεις εδώ και τώρα, χρησιμοποίησε τις παρακάτω τηλεφωνικές γραμμές
για το AIDS, που είναι ανώνυμες και απολύτως εμπιστευτικές.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΜΟΛΥΝΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ AIDS ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΟΛΛΩΝ ΑΛΛΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΜΕΤΑΔΙΔΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΠΑΦΗ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΟ ΠΡΟΦΥΛΑΚΤΙΚΟ.
ΕΠΙΣΗΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΤΙΜΑΜΕ ΝΑ ΜΗΝ ΕΧΟΥΜΕ ΠΟΛΛΟΥΣ Η ΕΝΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΟΥΣ ΕΡΩΤΙΚΟΥΣ ΣΥΝΤΡΟΦΟΥΣ

ΤΟ ΠΡΟΦΥΛΑΚΤΙΚΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΝΤΡΟΠΗ ΑΛΛΑ ΖΗΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ. ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΟΛΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΕΞ ΑΛΛΑ ΜΕ ΤΗΝ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΟΥΜΕ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ. ΔΕΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑ ΑΛΛΑ ΤΗ ΖΩΤΙΚΗ ΜΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑ. ΓΙΑΤΙ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΚΑΠΟΙΟΝ ΚΑΙΡΟ ΔΕ ΠΙΣΤΟΠΟΙΕΙ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΕΑΣ (ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΑΠΟ 2- 12 ΧΡΟΝΙΑ).

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ

ΚΕΝΤΡΟ ΖΩΗΣ:
(Συναισθηματική, ψυχολογική και πρακτική υποστήριξη ασθενών με AIDS)
Τηλ.: 210-7257617
Τηλεφωνική γραμμή για το AIDS:
210-777777 & 2310– 422021

Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων:
210-8899000

Νοσοκομείο Α. Συγγρός Τηλεφωνική Συμβουλευτική Γραμμή για το AIDS
210-7239945

Το Ελληνικό Κλινικό Site για το HIV/AIDS, με πληροφορίες για την ασθένεια,
www.hivaids.gr

Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS

 Η 1η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS το 1988, με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και στη συνέχεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Το AIDS έναι μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία. Γύρω στα 25.000.000 άνθρωποι έχουν χάσει την ζωή τους, ενώ 33.000.000 είναι φορείς του ιού HIV. Η σεξουαλική επαφή αποτελεί τον κύριο τρόπο μετάδοσης του HIV.
Παρά την παγκόσμια προσπάθεια ελέγχου η επιδημία HIV/AIDS συνεχίζει να παραμένει ανεξέλεγκτη στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ιδιαίτερα της Υποσαχάρειας Αφρικής.

Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) ο κίνδυνος στην χώρα μας μοιάζει αμελητέος, χωρίς να υπάρχει εφησυχασμός, αφού η λοίμωξη παρουσιάζει αυξητική πορεία. Σημαντική μείωση παρατηρείται στους θανάτους από AIDS, λόγω των νέων θεραπειών, που εφαρμόζονται.
Το 2008 και μέχρι τις 31 Οκτωβρίου δηλώθηκαν 547 νέα περιστατικά οροθετικών ατόμων (458 άνδρες και 89 γυναίκες) και διαγνώσθηκαν 73 νέες περιπτώσεις AIDS (64 άνδρες και 9 γυναίκες). Ο συνολικός αριθμός των HIV οροθετικών ατόμων, συμπεριλαμβανομένων και των περιστατικών AIDS, έως τις 31 Οκτωβρίου 2008 ανερχόταν σε 9229 άτομα ,εκ των οποίων 7.409 (80,3%) ήταν άνδρες και 1772 γυναίκες (19.2%). Ο συνολικός αριθμός των περιπτώσεων AIDS, που δηλώθηκαν έως τις 31 Οκτωβρίου 2008 ανέρχεται σε 2928, εκ των οποίων 2477 άνδρες (84,6%) και 451 γυναίκες (15,4%). Οι θάνατοι από AIDS ανήλθαν σε 21 το 2008 (στοιχεία έως τις 31.10) και συνολικά σε 1582 από το 1983 (1382 άνδρες και 200 γυναίκες.).

Παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS: Ενημερώνομαι - Προστατεύομαι

Πηγή: Iatronet.gr, Ελληνική Εταιρία Προαγωγής και Αγωγής της Υγείας

Ο ιός του AIDS που ονομάζεται και ιός HIV ή ιός της ανθρώπινης ανοσολογικής ανεπάρκειας, μολύνοντας τον ανθρώπινο οργανισμό, καταστρέφει σταδιακά το αμυντικό ή ανοσοποιητικό σύστημα με αποτέλεσμα να τον αφήνει εκτεθειμένο σε βαριές λοιμώξεις ή διάφορες μορφές καρκίνου.

Από το 1981 που πρωτοεμφανίστηκε ο ιός έως σήμερα, επιστήμονες σ' όλο τον κόσμο αγωνίζονται εντατικά κατά του AIDS. Γνωρίζουμε πολλά για τον ιό και είναι απολύτως γνωστό το πως προκαλείται και πως προλαμβάνεται η μόλυνση.

Δυστυχώς δεν έχει ακόμη παρασκευαστεί εμβόλιο και δεν υπάρχει θεραπεία αποτελεσματική για τη νόσο. Όμως, πολλές από τις εκδηλώσεις της λοίμωξης αντιμετωπίζονται, και οι φορείς της νόσου εμφανίζουν τα συμπτώματα της ασθένειας πολλά χρόνια μετά τη μόλυνσή τους. Ακόμα, η επιβίωση των ασθενών με AIDS, με τη χρήση φαρμάκων όπως το ΑΖΤ, έχει παραταθεί και έχει καλυτερεύσει η ποιότητα της ζωής τους.

Το AIDS δεν περιορίζεται σε κάποιο συγκεκριμένο σύστημα του οργανισμού. Μπορεί να εκδηλωθεί με πολλές μορφές και οι άρρωστοι αντιμετωπίζονται ανάλογα με την κλινική εικόνα που παρουσιάζουν.

Ο ιός, μολύνοντας τον άνθρωπο, τον καθιστά φορέα για όλη του τη ζωή. Ο φορέας δεν παρουσιάζει συμπτώματα και είναι άτομο ικανό για κοινωνική δραστηριότητα έχοντας κάθε δικαίωμα να συνεχίσει την επαγγελματική και κοινωνική του ζωή ανάμεσά μας. Οι φορείς, όπως και οι ασθενείς, μπορούν να μεταδώσουν τον ιό στους άλλους, με τρεις συγκεκριμένους τρόπους:
1. Με τη σεξουαλική επαφή (κολπική, πρωκτική ή στοματική) τόσο μεταξύ ατόμων του αντιθέτου φύλου, όσο και μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.
2. Με το αίμα, όταν αίμα μολυσμένου ατόμου εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος του άλλου.
3. Από τη μολυσματική μητέρα στο νεογνό κατά την κύηση, τον τοκετό και τον θηλασμό.
Δηλαδή, ο ιός του AIDS μεταδίδεται με το αίμα, το σπέρμα, τα κολπικά υγρά και το μητρικό γάλα.

Το αίμα που χρησιμοποιείται για μετάγγιση από το 1985 ελέγχεται και στη χώρα μας πολύ προσεκτικά για τον ιό του AIDS. Έτσι σήμερα, πρακτικά, μόνον στις χώρες του Τρίτου Κόσμου υπάρχει δυνατότητα μετάδοσης του ιού από το προς μετάγγιση αίμα.

Ο ιός του AIDS δεν μεταδίδεται με την καθημερινή επαφή, ούτε με τα βιολογικά υγρά όπως σάλιο, δάκρυα κλπ. Δεν μεταδίδεται με την κοινή χρήση αντικειμένων, από τις τουαλέτες ή τα έντομα. Γενικά, δεν υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης κατά την κοινή οικογενειακή, σχολική, εργασιακή ή αθλητική συμβίωση με φορείς του ιού του AIDS. Ο ιός του AIDS ζει ελάχιστα στον αέρα και στο νερό και καταστρέφεται πολύ εύκολα με κοινά απολυμαντικά ή καθαριστικά μέσα, όπως το οινόπνευμα ή αραιό διάλυμα χλωρίνης.

Η προφύλαξη από τη μόλυνση με τον ιό του AIDS, ελαττώνει ή εξαφανίζει τον κίνδυνο μετάδοσης και αποτελεί προσωπική ευθύνη του καθενός.

Έτσι, όποιος δεν απέχει από τις σεξουαλικές σχέσεις και δεν διατηρεί μακροχρόνια σταθερή και αμοιβαία πιστή ερωτική σχέση με έναν αποκλειστικά σύντροφο που δεν έχει μολυνθεί από τον ιό, πρέπει σε κάθε σεξουαλική επαφή να χρησιμοποιεί προφυλακτικό. Ο περιορισμός του αριθμού των διαφορετικών ερωτικών συντρόφων και η αποφυγή των ευκαιριακών σεξουαλικών σχέσεων είναι αυτονόητο ότι μειώνουν τον κίνδυνο. Τα προφυλακτικά είναι αποτελεσματικά όταν χρησιμοποιούνται από την αρχή της ερωτικής πράξης, όταν είναι ακέραια και καλής ποιότητας, όταν σε αυτά αναγράφεται η ημερομηνία λήξης τους και δεν έχουν εκτεθεί για πολύ καιρό στο φως ή στη ζέστη.

Σαν μέτρο προφύλαξης πρέπει να αποφεύγεται η χρήση μεταχειρισμένων συριγγών από τους χρήστες ενδοφλεβίων ουσιών και οι τραυματισμοί από χρησιμοποιημένα αιχμηρά αντικείμενα που έχουν μολυνθεί. (π.χ. για τατουάζ ή τρύπημα αυτιών).

Ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει εάν έχει μολυνθεί με τον ιό του AIDS, κάνοντας το τεστ αντισωμάτων του ιού, στο αίμα. Απαιτούνται συνήθως 2 ή 3 μήνες από τη στιγμή που κάποιος μολύνθηκε έως τη στιγμή που αντισώματα μπορούν να ανιχνευθούν στο αίμα, αν και το μολυσμένο άτομο μπορεί να μεταδώσει τον ιό σ΄ αυτό το χρονικό διάστημα. Εάν κάποιος πιστεύει ότι έχει μολυνθεί πρέπει να περιμένει 2 έως 3 μήνες πριν κάνει το τεστ. Θετικό αποτέλεσμα δε σημαίνει ότι κάποιος έχει AIDS μόνο ότι μολύνθηκε από τον ιό του AIDS. Το τεστ δεν μπορεί να προσδιορίσει εάν και πότε κάποιος θα εκδηλώσει την ασθένεια. Το αρνητικό αποτέλεσμα δεν προφυλάσσει κάποιον από μελλοντική λοίμωξη. Η εξέταση γίνεται εμπιστευτικά και δωρεάν στα Κέντρα Αναφοράς και Ελέγχου του AIDS, σε όλα τα μεγάλα νοσοκομεία και τις κλινικές της χώρας.

Η άγνοια για το AIDS προκαλεί πανικό. Η ελλιπής ενημέρωση μας κάνει να ξεχνάμε το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Όταν η κοινωνία είναι απορριπτική προς τους φορείς και του ασθενείς με AIDS, αυτοί προτιμούν να μην καταφεύγουν στο γιατρό, να κρύβουν τη μόλυνσή τους φοβούμενοι τον κοινωνικό αποκλεισμό. Είναι απαραίτητο, ο φορέας να μπορεί να υπολογίζει στη συμπαράσταση και βοήθεια των συνανθρώπων του. Η συμπαράσταση αυτή, όχι μόνο δε μας εκθέτει σε κίνδυνο αλλά συμβάλλει στον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου.

Για το AIDS δεν πρέπει να ξεχνάς:
Το να έχεις σεξουαλικές σχέσεις με κάποιον, ουσιαστικά σημαίνει ότι έχεις σεξουαλικές σχέσεις με όλους τους προηγούμενους ερωτικούς συντρόφους του
Οι περισσότεροι φορείς του ιού του ΑΙDS παραμένουν απολύτως υγιείς για αρκετά χρόνια
Ο καθένας μπορεί να έχει μολυνθεί από τον ιό του AIDS και να μην το γνωρίζει
Μην διακινδυνεύεις αποδεχόμενος σεξουαλικές επαφές χωρίς προφυλάξεις.